ویژگی اوراق حق تقدم سهم

بورس (6) ابزارهای بازار سرمایه

حسابداری شرکتهای سهامی

اگر شرکتی از منابع خا رج از سازما ن تامین سرمایه کند سهام عادی در درجه دوم اهمیت درست بعد از اوراق قرضه قرضه قرار دارد از نظر ریسک و دوام نقش حیاتی ایفا میکند چون صاحب ان مالک شرکت می باشد در این فصل ویژگی های سهام عادی حقوق صاحبان این نوع سهام و نقاط ضعف و قوت وحق تقدم خرید سهام شرکت بحث میکنیم .

ویژگیهای سهام عادی:

سهام عادی یک نوع دارایی مالی است که نشان دهنده مالکیت در شرکت است از ویژگی های حق مالکیت مسئولیت محدود سهامداران حق رای کنترل شرکت حق تقدم در خرید سهام جدید .

دارندگان هر دو نوع سهام عادی و ممتاز مالک شرکت هستند ولی از انجا که دارندگان سهام ممتاز نسبت به اصل سود وسرمایه شرکت حق تقدم دارند می توان گفت دارندگان سهام عادی مالک نهایی شرکت هستند و به اصطلاح باید پذیرای بیشترین ریسک سرمایه گذاری در شرکت باشند .

اگر ریسکهای مالی و تجاری باعث افت شدید سود هر سهم ویا اگر شرکت با زیان مواجه شود ؛ قیمت بازار و ارزش ذاتی سهام عادی به شدت کاهش خواهد‌یافت و اگر شرکت منحل شود پس از فروش دارایی‌ها و تسویه کلیه‌ی بدهی‌ها و بازپرداخت حقوق صاحبان سهام ممتاز، آنچه باقی می‌ماند به صاحبان سهام عادی می‌رسد و وقتی مالکیت سهام گسترده می‌شود که سهام آن به عموم مردم عرضه شود. به مثالی در ویژگی اوراق حق تقدم سهم این مورد ، به صفحه‌ی 220 کتاب مراجعه شود.

یکی از مهمترین ویژگی‌های سهام عادی ، این است که صاحبان آن دارای مسئولیت محدود هستند . به عنوان مثال، اگر شرکتی ورشکسته فروخته‌شود و پول آن جوابگوی همه‌ی طلبکار‌ها نباشد؛ بستانکاران نمی‌توانند صاحبان سهام عادی را تحت پیگرد قرار دهند و مسئولیت آنها منحصر به سرمایه‌ایست که در شرکت گذاشته‌اند.

یکی دیگر از ویژگی‌های شرکت‌های سهامی این است که سهام آن در دست افراد زیادی است و هیچ شخص بخصوصی نمی‌تواند کنترل فردی اعمال کند؛ پس اداره امور فعالیت‌های شرکت در دست مدیران و دامنه اعمال نفوذ صاحبان سهام عادی تا آنجاست که در مورد مسائل خاصی رای بدهند.

دارندگان سهام عادی علاوه بر اینکه حق انتخاب هیئت مدیره شرکت را دارند؛ با اکثریت آرا می‌توانند اقدامات پیشنهادی شرکت را تایید یا رد کنند و هر سهم یک حق رای دارد. مانند پیشنهاد ادغام در یک شرکت دیگر و یا تغییر نمودار سازمانی شرکت که ویژگی اوراق حق تقدم سهم با اکثریت آرا صورت می‌پذیرد. برخی از شرکت‌ها در انتخابات هیئت مدیره از حق رای تجمعی استفاده می‌کنند.

تعداد سهمی که فرد در شرکت دارد × تعداد اعضای هیئت مدیره شرکت = تعداد رای یک صاحب سهم

مثلاً اگر کسی 80 سهم دارد و اعضای هیئت مدیره 5 نفر بودند؛ آن شخص حق400 رای را دارد؛ و می‌تواند آنرا به صلاح خود به یک یا چند شخص رای بدهد.

حق تقدم خرید سهام:

اگر شرکتی به سهام‌داران خود حق تقدم خرید سهام بدهد؛ آنها می‌توانند در صورت انتشار سهام جدید درصد مالکیت خود را در شرکت حفظ کند. اگر سهامداران در مجمع عمومی شرکت حق تقدم خرید سهام را از خود سلب کند؛ شرکت می‌تواند سهام عادی جدید را به قیمت عادلانه بین عموم مردم عرضه کند. در این صورت افراد جدیدی صاحب سهام شرکت شده‌اند و درصد مالکیت سهامداران قبلی در شرکت کاهش می‌یابد.

حق دریافت سود سهام:

پس از اینکه شرکت مالیات و سود سهام ممتاز خود را پرداخت کرد میتواند باقیمانده را بعنوان سود سهام به صاحبان سهام عادی بپردازد مقداری از این سود به حساب سود سنواتی منتقل می گردد سود سنواتی یکی از مهمترین منابع تامین مالی شرکت برای دوره های بلند مدت شرکت می باشد پرداخت سود سهام نوعی توزیع سود خالص بین سهامداران است وسود پرداختی هزینه قابل قبول مالیاتی تلقی نمی شود سود سهام پرداختی نمی تواند درامد مشمول شرکت را کاهش دهد و امکان دارد سود سهام تقسیمی یک شرکت نسبت به سال قبل افزایش کاهش ویا پرداخت نگردد.

سهامداران عادی میتوانند سهم خود را بفروشند یا به دیگری واگذار کنند شرنت حق سلب این اختیار را ندارد ودین نقل و انتقالات بر موجودیت شرکت اثر قانونی و خقوقی ندارد. و صاحبان سهام عادی حق دارند دفاتر شرکت را مورد بررسی قرار دهند ولی محدود به اختیاراتی است که شرکت در اختیار عموم قرار می دهد.

سهام عادی دارای سر رسید نیستند و قابل بازخرید و قابل تبدیل نیز نمی باشند اگر شرکت به میل و اراده منحل شود مبلغ زیادی نصیب سهامداران می شود و اگر منخل شود شاید چیزی نصیب سهامداران نگردد .

سهام مجاز و انتشار یافته:

تعداد سهامی که شرکت بدون تغییر اساسنامه یا اصلاح اساسنامه حق دارد منتشر کند سهام مجاز می گویند و ان تعداد از سهام که در دست مردم است را سهام منتشر شده می نامند امکان دارد تعدادی ازسهام منتشده خود را باز خرید کند در این صورت سهائ بازخرید شده را سهام خزانه میگویند.

درترازنامه این سه دسته از هم تفکیک می شوند مثال:

شرکتی مجاز است که تعداد 100000 سهم عادی منتشر کند این شرکت 80000سهم منتشر و پس از مدتی4000سهم از سهام منتشره را باز خرید میکند ترازنامه شرکت به یکی از اشکال زیر است:

1) سهام عادی:سهام مجاز 100000سهم، سهام منهای سهام خزانه منتشره 80000سهم، 4000سهم

2)سهام عادی :سهام مجاز 100000سهم پس از کسر 40000سهم خزانه"76000سهم در دست مردم

برای مجاسبه ارقام متعلق به هر سهم مثل سود هر سهم سهام خزامه را از تعداد سهام منتشره کسر می کنند در مثال فوق رقم متعلق به هر سهم برلساس 76000سهم محاسبه می شود .

ارزش اسمی و صرف سهام

ارزش اسمی هر سهم رقمی است که روی هر برگ از سهام نوشته می شود برعکس اوراق قرضه و سهام ممتاز ارزش اسمی سهام عادی کاربرد چندان زیادی ندارد .برخی از شرکتها ارزش اسمی خود را اعلان میکنندو برخی دیگر به هیچ وجه اعلان نمی کنند

صرف سهام:نشاندهنده مبلغی است مازاد بر ارزش اسمی سهام که شرکت در زمان

فروش سهام عادی دریافت کرده است در بخش متعلق به سرمایه شرکت مقادیر متعاق به ارزش اسمی و صرف سهام جداگانه نوشته می شود

مثال:یک شرکت مجاز است 100000سهم عادی منتشر کند ارزش اسمی هر سهم 1000ریال و این شرکت 600000سهم خودرا ازقرار هر سهم 15000ریال میفروشد که به دو بخش تقسیم می شود ارزش اسمی 1000ریال و 14000ریال صرف سهام میباشد در ترازمانه به شکل زیر نوشته میشود :

سهام عادی(ارزش اسمی 1000ریال)

تعداد سهام مجاز 100000سهم

تعداد منتشر شده 600000سهم(سرمایه پرداخت شده) 60000000 ریال

صرف سهام 840000000

حقوق صاحبان سهام 900000000 ریال

ارزش دفتری هر سهم

ارزش دفتری هر سهم عادی به طریق زیر محاسبه میشود:

سرمایه حاصل از فروش سهام عادی با سود انباشته جمع و وجهی که بابت خرید سهام خزانه پرداخت شوه از ان کسر می شود و برای محاسبه ارزش دفتری یک سهم ارزش وفتری سهام عادی را بر تعداد سهام در دست مردم تقسیم می کنیم

ارزش دفتری یک سهم عادی رابطه چندان زیادی با ارزش بازار ان ندارد ولی اگر عملکرد شرکتی سود اور باشد و سود تقسیمی ان رقمی کمتر از 100درصد باشد ارزس دفتری هر سهم عادی افزایش خواهد یافت

سهام عادی ازدیدگاه تامین مالی دارای نقاط ضعف و قوت هستند که در ادامه به هر دو مورد اشاره ویژگی اوراق حق تقدم سهم ویژگی اوراق حق تقدم سهم میکنیم

محاسن انتشار سهام عادی

1)سهام عادی هیچگاه به سررسید نمی رسند

2)از انجا که سود سهام عادی میزان مشخصی نیست انتشار و فروش سهام جدید باعث خواهد شد که انعطاف پذیری مدیریت شرکت از لحاظ تامین سرمایهدر اینده بیشتر گردد.

3)شرکت الزام قانونی به پرداخت سود به سهامداران عادی خود ندارد لزا انتشار ان ریسک مالی و ورشکستگی را افزایش نمی دهد.

4)می توان به سرعت و بدون تحمل هزیمه زیاد سهام عادی را منتشر و به بازار عرضه کرد.

5)در اکثر شرکت ها با انتشار و عرضه سهام عادی جدید در مالکیت و کنترل شرکت تغییری صورت نمیپزیرد.

معایب انتشار سهام عادی

1) هزینه خاص سرمایه متعلق به سهام عادی در مقایسه با سایر ابزار مالی بیشتر است.

2) سود سهام عادی پس از کسر مالیات پرداخت می شود در حالی که بهره اوراق قرضه یک هزیمه قابل قبول مالیاتی است.

3) شاید شرایط مندرج در اوراق قرضه به گونه‌ای باشد که میزان پرداخت سود سهام عادی را محدود کرده باشدکه وجود این مسائل هزینه متعلق به سهام عادی را افزای می دهد.

4) اگر شرکتی سهامش در دست افراد محدودی است بخواهد سهام جدیدی منتشر کند در مسئله مالکیت و کنترل شرکت مشکلاتی به وجود می اید.

5) انتشار سهام عادی جدید موقتا سود هر سهم را کاهش می دهد که بر قیمت سهام اثر منفی دارد.

اختیار خرید سهام عادی

اختیار خرید سهام یک نوع اوراق بهادار است که دارنده ان حق خرید تعداد معینی از سهام عادی شرکت را به قیمت معینی دارد این گواهی در بازار قابل خرید و فروش است انتشار گواهی اختیار خرید منبعی اصلی برای تامین سرمایه شرکت بحساب نمیاید ولی شرکت با استفاده از ان اوراق قرضه خود را با اعطای چنین اختیاری به خریداران اوراق قرضه راحت تر به فرو ش برساند.

ویژگی های اختیار خرید سهام عادی

1) این نوع اختیار بصورت جداگانه به اوراق قرضه الصاق میشود ویژگی اوراق حق تقدم سهم که انتشار برگه به این صورت وسیله‌ای برای تسهیل فروش اوراق قرضه می نامند.

2) تعداد سهامی که می‌توان با استفاده از اختیار خرید سهام خریداری کرد در برگه قید می شود.

3) قیمتی که دارنده اختیار باید برای خرید سهام بپردازد در برگه قید می شود که ممکن است در طول عمر ثابت یا طبق فرمول تغییر می کند.

4) صاحب این‌گونه اختیار در یک دوره‌ی مشخص زمانی می‌تواند از این حق استفاده کند که در پایان دوره هیچ ارزشی ندارد.

5) گواهی اختیار خرید سهام قابل باز‌خرید نیست و دارنده‌ی آن حق رای ندارد و هیچ نوع سود یا بهره به آن تعلق نمی‌گیرد.

ارزش اختیار خرید سهام عادی

یکی از ویژگی‌های عمده این اختیار نه تنها قابل فروش است بلکه دارای ارزش محاسباتی است؛ یعنی دارای حداقل ارزش است.

= M قیمت بازار سهام مورد نظر

X = قیمت خرید یک سهم عادی با استفاده از اختیار خرید

N = تعداد سهم عادی را که می‌توان با یک اختیار خرید

به مثال‌هایی در این مورد به صفحه‌ی 229 کتاب مراجعه کنید

رابطه بین سهام و ارزش محا سباتی اختیار خرید

زمانی که قیمت خرید سهام با استفاده از اختیار مساوی یا بیشتر از قیمت سهام در بازار شود ارزش اختیار برابر صفر خواهد شد در مواردی که قیمت سهام در بازار به بیش از قیمتی برسد که صاحب اختیار میتواند با استفاده از حق خود ان را خریداری کند ارزش محاسباتی آن مثبت خواهد شد.

رابطه بین ارزش اختیار خرید و قیمت سهام عادی

اگر قیمت سهام بیش از صفر باشد ارزش بازار اختیار خرید سهام بیش از ارزش محاسباتی آن و مثبت خواهد شد فاصله بین خط ارزش بازار و خط مربوط به ارزش محاسباتی را صرف ارزش اختیار خرید

می نامند زمانی که قیمت سهام نزدیک به قیمت تعیین شده یا با ان برابر باشد میزان صرف اختیار خرید با بالا ترین حد می رسد در نتیجه قیمت سهام به بیش از قیمت تعیین شده برسد مقدار صرف اختیار خرید کاهش می یابد.

نمودار ارزش بازار اختیار خرید سهام

این نمودار در صفحه 231کتاب رفتار ارزش بازار اختیار به طور مناسبی نشان داده شده است در اینجاعواملی گه باعث موقعیت و شیب خط ارزش بازار اختیار رابیان می کنیم.

1)اگر وضع به گونه ای باشد که اختیار خرید در بک بازار دست دوم خرید و فروش شود قطعاً ارزش بازار آن از ارزش محاسباتی آن بیشتر خواهد بود.

2)حتی زمانی که ارزش محاسباتی اختیار صفر باشد ارزش بازار آن مثبت خداهد ما ند زیرا شرط اصلی خرید و فروش اختیار این است که ارزش آن در بازار مثبت باشد.

3) زمانی که قیمت توافق شده در اختیار خرید به قیمت بازار سهام عادی نزدیک شود مقدار صرف اختیار به بالاترین حد می رسد و این به لحاظ آثار اهرم و انتظاراتی است که مردم از افزایش آینده قیمت سهام دا رند .

اختیار خرید به ویژگی اوراق حق تقدم سهم عنوان وسیله ای برای تامین مالی

شرکت‌ها معمولا برگه‌های اختیار خرید سهام را به عنوان وسیله‌ای برای تأمین مالی می‌فروشند ولی هر موقع از اختیار خود استفاده کنند و سهام عادی جدیدی را می‌خرند؛ نوعی تأمین مالی انجام می‌گیرد. می‌توان این موضوع را به صورت زیر خلاصه کرد:

1)تقاضا برای اوراق قرضه‌ای که برگه‌ی اختیار خرید سهام پیوست آنهاست ؛ افزایش خواهد یافت ؛ در نتیجه آن برگه‌ها در بازار دارای ارزش است پس هزینه‌ی سرمایه‌ی اوراق بهادار کاهش می‌یابد.

2)شرکتی که برگه‌ی اختیار خرید منتشر کرده هیچ‌گاه نمی‌تواند نسبت به استفاده از این حق مطمئن باشد.

3)اگر از اختیار سهام استفاده شود ، تعداد سهامی که در دست مردم است افزایش خواهد یافت. این امر باعث خواهد شد که نسبت وام به حقوق صاحبان سهام شرکت کاهش یابد.

استفاده از اختیار خرید سهام عادی باعث می‌شود که سود هر سهم کاهش یابد و دست کم به صورت موقت، از میزان پرداخت سود سهام نقدی کاسته شود . از طرف دیگر ، افزایش تعداد آرای سایر سهامداران باعث تضعیف موقعیت مدیران و سهامداران عمده شرکت می‌گردد .

این وبلاگ توسط دانشجویان رشته حسابداری دانشگاه جامع علمی کاربردی لارستان تهیه گردیده است .
(با تشکر ازاساتید بزرگوار آقایان دکتر ناسوتی ، دکتر توکلی) که همواره با راهنمائی ها و نظرات زیبایشان ما را در ارائه هر چه بهتر مطالب یاری نمودند.

انواع اوراق بهادار در بورس

زمانی که افراد تصمیم به سرمایه‌گذاری می‌گیرند ممکن است با اصطلاحات و راهکارهای مختلفی مواجه شوند که تا پیش از آن مفهوم دقیقی در ذهن آن‌ها در این باره نبوده است. یکی از راهکارهایی که در بازار سرمایه به عنوان یک گزینه سرمایه‌گذاری به شما معرفی می‌شود، استفاده از اوراق بهادار است. در حال حاضر استقبال از اوراق بهادار با هدف سرمایه‌گذاری و کسب سود٬ روشی بسیار محبوب در بین سرمایه‌گذاران است و پیشنهاد ما این است که اگر قصد سرمایه‌گذاری دارید این گزینه را نیز مورد بررسی قرار دهید. اما با مفهوم اوراق بهادار تا چه اندازه آشنایید؟ اگر می‌خواهید در این باره بیشتر بدانید ادامه این مطلب را همراه ما باشید تا تعریف دقیق اوراق بهادار و ساز و کار این ابزار سرمایه‌گذاری را بهتر بشناسید.

اوراق بهادار چیست؟

اصطلاح اوراق بهادار به یک ابزار مالی قابل انتقال و قابل معامله اشاره دارد که دارای نوعی ارزش مالی است و برای افزایش ارزش دارایی می‌توان روی آن سرمایه‌گذاری کرد. به طور کلی اوراق بهادار برگه‌ای است که پشتوانه مالی دارد و از ارزش پولی برخوردار است. اوراق بهادار سند مالی‌ای است که دولت یا نظام‌های مالی آن را ضمانت می‌کنند و ارزش آن از نظر مالی بر جای خود باقی است. زمانی که شما اوراق بهادار را به عنوان سرمایه‌گذاری می‌خرید، از طریق سهام در مالکیت یک شرکت سهامی عام مشترک شده‌اید. نهاد (شرکت یا سازمانی) که اوراق بهادار را منتشر می‌کند به عنوان ناشر شناخته می‌شود و خریداران این اوراق سرمایه‌گذاران آن هستند. به زور کلی اوراق بهادار روشی است که شهرداری‌ها، شرکت‌ها و سایر سازمان‌های تجاری به کمک آن می‌توانند سرمایه جدید جذب کنند.
اوراق بهادار نیز مانند انواع دیگر سرمایه‌گذاری‌ها نوسان ارزش دارد و عرضه و تقاضای این روش سرمایه‌گذاری وابسته به همین نوسان است. همانطور که واضح است اوراق بهادار در زمره دارایی‌های نامشهود افراد قرار می‌گیرد.

انواع اوراق بهادار

اگر اوراق بهادار نشان دهنده شراکت افراد سرمایه‌گذار در مالکیت یک شرکت یا سازمان تعریف شود، باید بگوییم که این شراکت در مالکیت از طریق سهام شرکت انجام می‌شود. سرمایه‌گذاری از طریق خرید اوراق بهادار می‌تواند به وسیله خرید انواع مختلفی از این اوراق انجام شود که هر کدام از این نوع ویژگی‌های خود را دارند. اگر بخواهیم یک دسته‌بندی کلی برای اوراق بهادار ارائه کنیم، انواع مختلف آن در سه دسته قرار می‌گیرند.
دسته اول اوراق سهام یا اوراق حقوق صاحبان سهام است. دسته بعدی اوراق بدهی و دسته سوم هم اوراق ابزار مشتقه است. اما ممکن است دسته چهارمی هم با عنوان اوراق بهادار ترکیبی ذکر شود که ترکیبی از سه نوع ذکر شده است. اگر می‌خواهید در مورد انواع اوراق بهادار بیشتر بدانید٬ در ادامه این انواع را شرح خواهیم داد.

اوراق بهادار سهام

اوراق بهادار سهام که به آن اوراق حقوق صاحبان سهام نیز گفته می‌شود، نفعی که مالکان سهامدار از شرکت در یک شرکت یا سازمان می‌برند را نشان می‌دهد. این منافع ممکن است شامل سهان عادی آن نهاد و یا سهام ممتاز آن باشد. اگر شما به عنوان یک سرمایه‌گذار اوراق بهادار یهام داشته باشید معمولا سود این سهام را دریافت می‌کنید. خرید این نوع از اوراق بهادار در بین سرمایه‌گذاران بسیار رایج است. دارنده برگه اوراق بهادار یک سازمان، علاوه بر کسب سود از افزایش قیمت این سهام، در سود حاصل از فعالیت‌های شرکت در هر سال مالی به نسبتی که در شرکت سهام دارد٬ شریک است.

این نوع از اوراق بهادار نیز انواع مختلفی دارد و به زیرمجموعه‌های متعددی تقسیم می‌شود؛ برای مثال: سهام ممتاز، سهام عادی، سهام بانام و بی‌نام، سهام جایزه، سهام نقدی و غیرنقدی، حق تقدم سهام و …
همه این انوع مختلف اصلیتی مشابه به یکدیگر دارند اما هر کدام ویژگی‌ها و مزایایی متفاوت را نیز ارائه می‌دهند که سرمایه‌گذاران می‌توانند با توجه به شرایط و اهدافشان یکی از این روش‌ها را انتخاب کرده و پول خود را به آن تخصیص دهند.

اوراق بدهی

شرکت‌ها و سازمان‌ها ممکن است برای پیش‌برد اهدافشان به منابع مالی نیاز دارند و ممکن است با کمبود منابع مالی روبرو شوند. از این رو اوراقی به نام اوراق بدهی منتشر می‌کنند تا سرمایه‌گذاران با خرید این اوراق منابع مالی لازم شرکت برای پیشبرد پروژه‌های تحت مدیریت تامین شود. سرمایه‌گذارانی که اوراق بدهی شرکت‌ها را خریداری می‌کنند در کنار کسب سود، به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا اهدافشان را پیش ببرند.
زمانی که شما اقدام به خریداری اوراق بدهی یک شرکت می‌کند، آن شرکت موظف است اصل سرمایه شما و سود مشخص شده در اوراق بدهی را در سررسید به شما پرداخت کند. انتشار اوراق بدهی و خرید آن توسط سرمایه‌گذاران روش بسیار رایجی در بازار سرمایه است که برای دو طرف معامله سودرسان است. با این حال خرید و فروش اوراق بدهی مانند خرید و فروش سهام برای سرمایه‌گذاران جذابیت ندارد. به عنوان یک سرمایه‌گذار اگر به دنبال یک گزینه مطمئن و کم ریسک برای سرمایه‌گذاری هستید اوراق بدهی می‌تواند نظر شما را جلب کند. از این رو رویکرد اوراق بدهی شباهت زیادی به سرمایه‌گذاری در حساب‌های بانکی دارد.

اوراق ابزارهای مشتقه

روش دیگر سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار٬، خرید اوراق ابزارهای مشتقه است. برخلاف اوراق دیگر، به خودی خود ارزش مالی ندارند بلکه یک کالای فیزیکی به عنوان پشتوانه این اوراق وجود دارد که ارزش اوراق ابزارهای مشتقه به آن‌ها وابسته است. مثلا اگر شما اوراق مشتقه طلا را با هدف سرمایه‌گذاری خریداری می‌کنید، این اوراق با پشتوانه طلا صادر شده است.
خوب است بدانید که این نوع اوراق در همه بازارهای بین‌المللی نیز عرضه می‌شود.
اوراق ابزارهای مشتقه انواع مختلفی همچون قراردادهای آتی٬ سلف٬ اختیار معامله و معاوضه دارد.

اوراق بهادار ترکیبی

هنگام سرمایه‌گذاری در این دسته از اوراق بهادار، ترکیب سرمایه‌گذاری شما ویژگی‌های اوراق بهادار و سهام را به طور همزمان تجربه می‌کنید. اوراق بهادار ترکیبی که افراد به عنوان یک سرمایه‌گذار می‌توانند خریداری کنند شامل گواهی سهام، سهام ممتاز و اوراق قابل تبدیل است.

مثالی از انتشار اوراق بهادار

استارتاپ A را در نظر بگیرید. بنیان‌گذاران این استارتاپ از سرمایه‌گذاران خصوصی، اعضای خانواده و دوستان خود سرمایه جذب می‌کنند. با کمک انتشار اوراق قرضه، بنیان‌گذاران می‌توانند سرمایه مورد نیاز خود برای پروژه‌های مختلف را به دست می‌آورند و افرادی را به عنوان سرمایه‌گذار در سودآوری پروژه‌ها سهیم می‌کنند. این پول در واقع به صورت وامی عمل می‌کند که سرمایه‌گذاران به بنیان‌گذاران استارتاپ قرض داده‌اند.

همان طور که بالاتر به آن اشاره کردیم اوراق بهادار انواع مختلفی دارد و بنابراین راه‌های زیادی هست تا شما بتوانید موردی که با برنامه و اهدافتان متناسب است را بیابید. راهکار سرمایه‌گذاری از طرق اوراق بهادار یک روش محبوب است چرا که ریسک این نوع سرمایه‌گذاری کنترل شده و به نسبت کمتر از سرمایه‌گذاری در سهام است و به عنوان روشی مطمئن در بین سرمایه‌گذاران شناخته شده است.

اگر در بین روش‌های مختلف سرمایه‌گذاری مردد هستید و در مورد تصمیم خود مطمئن نیستید و یا اگر نمی‌دانید فرایند سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی را از کجا شروع کنید٬ نزدیک د ر کنار شما است. اپلیکیشن سرمایه‌گذاری نزدیک با بررسی اهداف شما و روش مد نظرتان روشی امن و سریع برای سرمایه‌گذاری پیش پای شما می‌گذارد. برای تحقق هر چه بهتر اهدافتان در کنار شما هستیم.

معرفی سبدگردانی

بسیاری از افراد و خانوارهای یک جامعه برای حفظ ارزش و رشد میزان سرمایه ویا پس‌انداز مالی خود علاقمند هستند تا روش‌ یا روش‌ هایی برای سرمایه‌ گذاری این مبالغ انتخاب کنند که علاوه بر نیل به اهداف فوق سایر ویژگی‎ های یک سرمایه‌ گذاری خوب و مطمئن شامل امنیت سرمایه ‌گذاری، وجود بازار مناسب عمومی، نقدشوندگی بالا و تناسب با پیش ‌بینی نیازهای اقتصادی و کلان جامعه در آینده را نیز داشته باشد. مشخصات مذکور در عمده کشورها فقط در خصوص بازارهای ارز، مسکن، طلا و اوراق بهادار صدق می کند. به عنوان مثال هیچ‎ گاه یک شهروند کارمند یا صاحب یک فروشگاه، در شرایط معمولی و عمومی کشور پس انداز خود را به منظور سرمایه‌ گذاری با اهداف فوق وارد بازار معاملات مواد غذایی یا پوشاک یا سیمان نمی کند. البته در خصوص بازارهای چهارگانه ارز، مسکن، طلا و اوراق بهادار نیز سرمایه ‎گذاری در هر حجم و مشخصاتی نیاز به مشاور یا مباشر متخصص در بازار مربوطه دارد، اما بررسی رفتار اقتصادی عمده ایرانیان حاکی از این حقیقت است که عمده سرمایه ‎گذاری‌ها در بازارهای ارز، مسکن و طلا ( بنا به دلایل متعدد اقتصادی و غیراقتصادی، به ‌ویژه طی سالیان اخیر) براساس تشخیص و تصمیم‎ گیری‌های فردی یا مشاوره محدود انجام شده است. در میان این چهار بازار، سرمایه ‌گذاری در بازار سرمایه (یا به اصطلاح رایج: بازار بورس) فرآیندی است که به دلیل، شفافیت اطلاعاتی و واکنش سریعتر به تغییرات اقتصادی و سیاسی، تنوع اوراق بهادار، وجود شرکت ‎های حرفه ای معامله گر و سرمایه‎ گذاری، تغییرات لحظه ای عرضه و تقاضا و در نتیجه قیمت دارایی های مورد معامله و . مستلزم دانش و تجربه کافی است. لذا شرکت‌های سبدگردان با برخورداری از دانش و تجربه مناسب و بابهره ‌گیری از مهارت مدیران سرمایه‌ گذاری خبره در معاملات سهام، سرمایه ‎گذاری بدون دغدغه در بازار سرمایه را برای علاقمندان به سرمایه ‎گذاری در این بازار فراهم می کنند. تفاوت کلیدی دیگری که مورد سوال بسیاری از علاقمندان است انواع دارایی‎ های قابل سرمایه‎ گذاری موجود در بورس یا به ‎عبارتی انواع اوراق بهادار است.

انواع دارایی ها در بازار سرمایه

دارایی‌ها در این بازار عبارتند از سهام شرکت ‎ها، اوراق تأمین مالی مختلف، اوراق مشتقه کالاهای ارزشمند مثل سکه طلا، حق تقدم سهام شرکت‎ها و . می باشند. در واقع دارنده این اوراق به تناسب سرمایه خود، مالک تمام یا بخشی از دارایی پایه اوراق ( شرکتها، مطالبات و کالاهای پایه) محسوب می شود و از محل ۱- درآمدهای دوره‎ ای آن دارایی ۲- تفاوت قیمت خرید و فروش دارایی پایه سود می‎ کند. انواع دارایی‎ های قابل معامله در بازار سرمایه در شکل زیر نشان داده شده است:

حسابداري تخصصى

بازارهاي سرمايه از بازارهاي اوراق بهادار دست اول (اوليه)و بازارهاي اوراق بهادار دست دوم(ثانويه)تشكيل مي گردند . بازارهاي دست اول از منابع اصلي تأمين مالي شركت ها به حساب مي آيند.

بازارهاي دست اول:

به لحاظ اقتصادي، يكي از وظايف مهم بازارهاي مالي ،تسهيل تشكيل سرمايه است. بازار اوراق بهادار دست اول جايي است كه شركت مي تواند در آنجا دارائي هاي مالي خود را با منابع مالي بلند مدت مبادله كند.

بانك هاي سرمايه گذار(مؤسسات تهيه سرمايه):

اين مؤسسات مالي به شركت ها كمك مي كنند تا آسانتر اوراق بها دار منتشره خود را در بازار به فروش رسانند. در واقع بسياري از بانك هاي سرمايه گذار در بازار دست دوم نقش دلالان و كارگزاران اوراق بهادار را ايفا مي كنند.

نقش تضمين فروش: تضمين به اين معني است كه بانك سرمايه گذار فروش اوراق بهادار را در طي يك زمان مشخص و به قيمتي معين تعهد مي كند. و به اين ترتيب ريسك تامين سرمايه را از شانه شركت هايي كه در صدد تامين سرمايه بر مي آيند بر مي دارد.

ساير وظايف بانك هاي سرمايه گذار:

1- مشاوره: بانك هاي سرمايه گذار در موارد زير شركت ها را راهنمايي مي كنند: اتخاذ بهترين استراتژي و تعيين بهترين شرايطي كه يك شركت بتواند در آن شرايط ، اوراق قرضه يا سهامي را منتشر كند، در زمينه بازاريابي عرضه و فروش اوراق بهادار تضمين نشده ، تجزيه و تحليل مسائل مالي براي ادغام شركت ها و اصلاح ساختار سرمايه.

2-امور اداري: انجام كارهاي اداري و مكاتباتي كه بايد در زمان انتشار اوراق قرضه يا سهام جديد صورت بگيرد.

3-توزيع و فروش: توزيع و فروش سهام و اوراق قرضه تضمين شده يا تضمين نشده.

روشهاي تضمين فروش:

1-مذاكره: معمولاً توسط شركت هاي خصوصي بكار مي رود و ويژگي عمده آن اين است كه شركت منتشر كننده

اوراق قرضه يا سهام و بانك سرمايه گذار پس از مذاكرات مفصل به توافق مي رسند و در جهت نيل به موفقيت عمل

مي كنند. مراحل آن:

تشكيل جلسات - اين كار براي شناسايي بانك سرمايه گذاري كه حاضر به همكاري با شركت باشد صورت مي گيرد.

بانك سرمايه گذاري كه در اين جلسات حاضر شود((باني)) و اين جلسات را جلسات قبل از عقد قرارداد تضمين مي نامند. بعلاوه بانك كارهاي زيادي براي ارزيابي و تجزيه و تحليل وضع مالي شركت منتشر كننده انجام مي دهد.

در صورت به توافق رسيدن طرفين ،يك پيش قرارداد تضمين به امضاء خواهد رسيد كه حاوي كليه شرايط مورد بحث (به استثناي قيمت اوراق بهادار و زمان فروش) خواهد بود.

تشكيل سنديكاي ضامن و گروه فروشنده- پس از به امضا رسيدن پيش نويس قرار داد، بانك سرمايه گذار(باني)گروهي از بانكهاي سرمايه گذار(به نام سنديكاي ضامن)را به جلسه اي دعوت مي كند، تا قرارداد اصلي را امضاء كنند. سنديكا هم به نوبه خود گروهي از چند صد شركت(به نام گروه فروشنده)تشكيل مي دهد كه هر يك از آنها موافقت مي كند تا درصدي از اوراق بهادار را از سنديكا بخرد و به عموم مردم بفروشد. اين گروه فروشنده از تعدادي بانك سرمايه گذار (كه عضو سنديكا نيستند)و مؤسسات كارگزاري و معامله گري تشكيل مي گردد.

1-ممكن است يك بانك سرمايه گذار به تنهايي قدرت تضمين كل اوراق را نداشته باشد.

فوايد ايجاد سنديكا 2-وجود يك سنديكا باعث مي شود كه ريسك و ضرر هاي احتمالي هر يك از اعضا به حداقل برسد.

3-مشاركت تعداد زيادي از شركت ها باعث فروش سريعتر اوراق بهادار خواهد شد.

به ثبت رسانيدن اوراق بهادار منتشره- قبل از فروش، اوراق بهادار بايد در كميسيون بورس و اوراق بهادار به ثبت برسد و پس از طي مراحل قانوني ،موضوع به اطلاع عموم رسانده شود. سندي كه به اين كميسيون ارائه مي شود بايد حاوي تمامي واقعيتهاي مربوط به اوراق بهادار و كليه اطلاعاتي كه مردم و سرمايه گذاران براي ارزشيابي آن لازم دارند و نيز اطلاعات مربوط به سنديكاي تضمين كننده باشد. پس از تأييد صحت اطلاعات مندرج( طي دوره 20روزه)اوراق بهادار آماده عرضه به عموم مي گردد.

تعيين قيمت- در روزهاي آخر اين دوره 20 روزه، اعضاي اصلي شركت منتشر كننده اوراق بهادار و سنديكا براي تعيين قيمت نهايي اوراق بهادار و اعلام زمان توزيع، جلسه اي تشكيل مي دهند.

تثبيت قيمت- قبل از پايان دوره بيست روزه، اعضاي سنديكا، آگهي هاي فروش را براي سرمايه گذاران بالقوه ارسال مي كنند تا بتوانند پس از شروع عرضه، تمامي اوراق بهادار را به فروش برسانند. به علت عدم اطمينان از فروش اوراق بهادار، معمولاً مدير و مسئول سنديكا از طريق خريد اوراق بهادار به قيمت تثبيتي، اقدام به تثبيت قيمت اوراق بهادار در بازارهاي ثانويه مي كنند.

پايان فعاليت سنديكا- پس از فروش اوراق بهادار، كار سنديكا به پايان مي رسد. در صورتي كه اوراق به موقع به فروش نرود، مابقي اوراق در بازار دست دوم (معمولاً به قيمتي كمتر) به فروش خواهد رسيد.

روش مزايده:

تفاوت اصلي بين روش مذاكره و روش مزايده در چگونگي انتخاب سنديكاي تضمين كننده است. معمولاً شركت هاي دولتي و عام المنفعه اوراق بهادار خود را از طريق مزايده به فروش مي رسانند. در اجراي اين روش، شركت منتشر كننده ، موضوع را از طريق رسانه ها به اطلاع عموم مي رساند و هر سنديكايي كه مي تواند، وارد مزايده مي شود. سنديكايي كه برنده مزايده گردد نقش سنديكاي تضمين كننده را به عهده دارد.

در اين روش شركت منتشر كننده در مورد شرايط مربوط به انتشار اوراق بهادار تصميم مي گيرد و اسناد و مدارك لازم را به كميسيون بورس و اوراق بهادار تسليم مي كند. بقيه مراحل مشابه روش مذاكره است.

عرضه چند مرحله اي: در اين روش شركت اسناد و مدارك و اطلاعيه پذيره نويسي و آگهي فروش اوراق بهادار را به كميسيون بورس و اوراق بهادار تسليم مي كند و پس از گرفتن تأييديه از كميسيون مي تواند به دفعات به عرضه و فروش قسمتي از اوراق بهادار اقدام كند. اكثر شركت هايي كه سهام يا اوراق قرضه را به صورت فروش مرحله اي عرضه مي كنند، عرضه و فروش آنها را از طريق سنديكاهايي كه از چهار بانك سرمايه گذار يا كمتر تشكيل شده است انجام مي دهند. بانك سرمايه گذار به دو دليل به تنهايي اقدام به خريد كليه اوراق بهادار مي كند كه به اين صورت منتشر مي شود: اولاً فقط شركت هاي بزرگ، واجد شرايط عرضه مرحله اي هستند و اين شركت ها نيز هم اكنون اوراق بهادارشان در بورس مورد معامله قرار مي گيرد. ثانياً بانكهاي سرمايه گذار بزرگ قادر هستند تا قسمت اعظم اين اوراق بهادار را فوراً به چند مؤسسه بزرگ مالي بفروشند. اين بانكها با پذيرش تمام ريسك مربوط به انتشار يك دسته اوراق بهادار قادر خواهند بود آن اوراق را به بهترين قيمت عرضه كنند و سود ناخالص سنديكاها يا بانكهاي سرمايه گذار را كاهش دهند.

روشهاي ديگري براي انتشار اوراق بهادار:

●فروش از طريق گواهي حق تقدم- زماني كه شركت تصميم مي گيرد تز طريق انتشار سهام عادي جديد ،نياز مالي خود را تأمين كند مي تواند براي صاحبان سهم عادي شركت اولويت قائل شود. اين نحوه انتشار و فروش سهام عادي در بازار دست اول را((پذيره نويسي از طريق گواهي حق تقدم)) مي نامند . تحت چنين شرايطي،((حق خريد)) عبارتست از داشتن اختيار براي خريد تعدادي سهام عادي به قيمت مشخص و در يك دوره زماني معين. اين سهامداران مي توانند از حق خود استفاده كنند ، گواهي حق تقدم را به ديگران واگذار كنند يا از حقوق خود در مهلت مقرر استفاده نكنند.

ويژگي هاي حق خريد:

1. حق خريد يك نوع اختيار معامله است.

2. تعداد حقي كه با داشتن آن مي توان يك سهم جديد خريداري كرد از سوي شركت مربوط تعيين مي شود.

3. قيمت فروش سهام عادي جديد از سوي شركت مربوط تعيين مي شود و اين قيمت در طي دوره مقرر ثابت مي ماند.

4. فقط در يك دوره زماني مشخص مي توان از اين حقوق استفاده كرد و پس از انقضاي آن دوره اين حقوق ارزش خود را از دست مي دهد.

5. اين حقوق قابل معامله است و مي توان آنها را در بازار خريد و فروش كرد و پس از انقضاي آن دوره اين حقوق ارزش خود را از دست خواهند داد.

با استفاده از معادله1- 4مي توان تعداد سهام جديدي را كه بايد به فروش برسد محاسبه كرد:

قيمت پذيره نويسي هر سهم/پول مورد نياز=تعداد سهام جديدي كه بايد به فروش برسد

با استفاده از معادله فوق مي توان حق تقدمي را كه براي خريد يك سهم لازم است محاسبه كرد:

تعداد سهام جديد/تعداد سهام عادي كه در دست مردم است=تعداد حق تقدم لازم براي خريد يك سهم

تعيين ارزش حق تقدم خريد يك سهم:ارزش محاسباتي حق تقدم خريد سهام بستگي به ويژگي هاي آن دارد.اين حق تقدم خريد فقط در يك دوره زماني خاص دراي ارزش است.

ارزش محاسباتي حق تقدم خريد يك سهم جديد به طريق زير محاسبه مي شود. V=m-s/n+1
=m ارزش بازار سهم عادي قبل از تاريخ مؤثر =s قيمت پذيره نويسي سهام جديد =n تعداد سهامي كه يك نفر بايد داشته باشد تا بتواند حق خريد يك سهم جديد را به دست آورد =v ارزش محاسباتي حق تقدم خريد يك سهم
در روز مقرر (درست چهار روز قبل از بستن دفتر سهام) قيمت بازار سهام عادي كاهش مي يابد و به m-n مي رسد. بنابراين ارزش محاسباتي حق تقدم خريد سهم جديد پس از تاريخ مقرر برابر است با : v=m-v-s/n اثر حق تقدم خريد سهام بر ثروت سهامداران: گواهي حق تقدم خريد سهام جديد، به خودي خود باعث افزايش ثروت صاحب سهم نخواهد شد. ولي سهامداران شركت يا بايد حقي را كه كسب كرده اند به فروش برسانند ، يا اينكه از حق خود استفاده كرده ، سهام جديد را خريداري كنند(تا پس از انقضاي زمان مقرر متحمل ضرر نگردند).هم چنين انتشار گواهي حق تقدم خريد سهام باعث خواهد شد كه درصد مالكيت و حق رأي صاحبان سهام شركت تغييري نيابد. مثلاً اگر كسي 5 درصد سهام عادي يك شركت را داشته باشد، حق تقدم خريد سهام باعث خواهد شد كه بعد از افزايش سرمايه نيز وي مالك 5 درصد سهام باشد.

●فروش و عرضه اختصاصي اوراق بهادار:

در اين روش ،شركت ها مستقيماً اوراق بهادار جديد را به بازار دست اول عرضه مي كنند و كل اوراق بهادار را به يك سرمايه گذار يا گروه كوچكي از سرمايه گذاران مي فروشند. شركت ها معمولاً اوراق قرضه خود را به صورت خصوصي به شركت هاي بيمه يا ساير مؤسسات مالي مي فروشند. شركت هايي كه از اين روش استفاده مي كنند از بعضي خدمات بانكهاي سرمايه گذار بهره مند مي شوند: 1-شناسايي سرمايه گذاران بالقوه 2- تنظيم قرارداد و فروش اوراق قرضه به خريداران

فروش و عرضه اختصاصي اوراق قرضه و سهام داراي مزاياي متعددي است. برخي از آنها از اين قرارند:

1) اوراق قرضه يا سهامي كه از طريق فروش و عرضه اختصاصي به بازار مي آيد نياز به تشكيل پرونده و ثبت در كميسيون بورس و اوراق بهادار ندارند.

2) مي توان بر سر شرايط و قيود دست و پا گير مندرج در قرارداد اوراق قرضه ، با خريدار خصوصي به توافق رسيد.

3) سرمايه گذاري كه اوراق قرضه شركتي را به اين صورت خريداري مي كند مي تواند در مورد شرايط اوراق با شركت منتشر كننده به مذاكره بنشيند.

بزرگترين عيب فروش و عرضه اختصاصي اوراق قرضه يا سهام هزينه سنگين سرمايه است. علت بالا بودن هزينه بهره اين نوع اوراق قرضه پذيرش دو نوع ريسك اضافي از سوي سرمايه گذاري است كه اين اوراق را بطور يكجا خريداري مي كند: 1)ريسك اضافي ناشي از تمركز سرمايه گذاري در يك نوع اوراق بهادار 2)عدم قابليت فروش اين اوراق در بازار ثانويه به علت ثبت نشدن آنها در كميسيون بورس و اوراق بهادار .

●فروش با نهايت سعي: در اين روش، بانكهاي سرمايه گذار متعهد مي شوند در فروش اوراق بهادار در مهلتي معين نهايت سعي خود را بكنند، ولي فروش كليه اوراق بهادار را تضمين نمي كنند. پس از انقضاي مهلت مورد توافق، اوراق بهادار فروش نرفته به شركت اصلي مسترد مي شود و بابت اوراق بهاداري كه به فروش رفته كميسيوني به بانكها تعلق مي گيرد. كميسيون فروش سهام شركت هاي كوچك بين 10تا 20 درصد قيمت فروش سهام است و همين امر باعث مي شود كه هزينه سرمايه اين گونه شركت ها بسيار زياد شود.

بازارهاي دست دوم(ثانويه)اوراق بهادار:

بازارهاي دست دوم شامل آن بخش از بازار سرمايه مي شود كه در آن، اوراق بهاداري كه قبلاً به بازار عرضه شده اند معامله و خريد و فروش مي شوند. اين بازارها شامل بازارهاي سازمان يافته به شكل بورس و بازارهاي خارج از بورس است.

نقش بازارهاي دست دوم(ثانويه):

1) بازارهاي دست دوم براي سرمايه گذاران امكان فروش سهامي را كه در بازار دست اول خريداري كرده اند فراهم مي كند.

2) بازارهاي دست دوم قيمت اوراق بهادار جديدي را كه قرار است در بازار دست اول(اوليه) به فروش رود تعيين مي كند.

3) بازارهاي دست دوم مي تواند باعث گسترش هر چه بيشتر مالكيت اوراق بهادار گردد و تقاضا براي سهام و اوراق

بهادار عرضه شده در بازارهاي دست اول را افزايش دهد.

4) قيمت سهام و اوراق قرضه شركت ها در بازارهاي دست دوم مستقيماً ثروت سهامداران آن شركت را تحت تأثير قرار مي دهد. اگر شركت بتواند بازده سهامي را كه در دست سهامداران است بالا ببرد، مي تواند در قيمت سهام عادي آن شركت در بازار اثر بگذارد.

بورس اوراق بهادار: به طور كلي هر شركتي كه در صدد برآيد تا سهام يا اوراق قرضه خود را در يك بورس به فروش برساند ،بايد داراي حداقل شرايط لازم (از نظر قدمت، بزرگي و سودآوري)باشد، از نوع شركت هاي سهامي عام باشد و مالكيت سهام آن گسترده باشد. از بورس معمولاً به عنوان يك بازار متمركز، منسجم و سازمان يافته نام مي برند و اين به دليل دو ويژگي عمده اين بازارهاست:

1) تمام معاملاتي كه روي اوراق بهادار پذيرفته شده در بورس مي شوند در تالار بورس و به دست كارگزاران عضو بورس صورت مي گيرد. 2) معاملات در بورس به صورت حراج انجام ميشود و كارگزاران سعي مي كنند اوراق را براي مشتريان به پايين ترين قيمت خريداري و به بالاترين قيمت بفروش رسانند.

بازارهاي خارج از بورس: بازارهاي خارج از بورس در آمريكا از تعداد زيادي دلال و كارگزار تشكيل شده كه سهام و اوراق قرضه پذيرفته نشده در بورس را براي خود يا مشتريان مي خرند يا به فروش مي رسانند. ارتباط بين آنها از طريق تلفن، فاكس و كامپيوتر برقرار مي گردد. بيش از 90 درصد اوراق قرضه شركت ها و تمام اوراق بهاداري كه دولت منتشر مي كند در اين بازارها معامله مي شود.

پيدايش بازارهاي جديدي كه مي توان آنها را ((بازار سوم))يا ((بازار چهارم))ناميد دليل يا نشانه اي است بر روند يا جهت آينده بازارهاي دست دوم.

بازار سوم اصطلاحاً به بازاري گفته مي شود كه در آن ، سهام پذيرفته شده در بورس، در خارج از بورس مورد معامله قرار مي گيرد. علت رشد آن هم كمتر بودن كميسيون معاملات نسبت به بورس نيويورك است.

بازار چهارم به معاملاتي اطلاق مي شود كه مؤسسات بزرگ سرمايه گذاري، بجاي استفاده از كارگزاران، مستقيماً با يكديگر معامله مي كنند. اين بازار به سرعت گسترش مي يابد و بخش عظيمي از معاملات در آن صورت مي گيرد.

باسلام خدمت شما اوقات خوشی روبراتون ارزومندیم
امیدوارم مطالب وبلاگ موردعلاقه ونظرشماباشد
ازحضور گرمتان بسیارخرسندیم
نظریادتون نره ممنون میشم

بورس (6) ابزارهای بازار سرمایه

سهام صرف‌نظر از شکل آن، نشان‌دهنده منافع مالک در شرکت است و از آن‌جاکه طلب و ادعای سهامداران در مورد دارایی‌های شرکت در مرحله آخر تمام طلب‌ها قرار دارد، منافع سهام به عنوان "منفعت باقیمانده" شناخته می‌شود. متداول‌ترین نوع سهام ، سهام عادی است که مبین میزان مشارکت و تعهدات و منافع دارنده آن در یک شرکت سهامی است. گونه دیگر سهام ، سهام ممتاز است که از

بورس (6) ابزارهای بازار سرمایه

بورس (6) ابزارهای بازار سرمایه

ابزارهاي بازار سرمايه با هدف تامين مالي درازمدت

سهام صرف‌نظر از شکل آن، نشان‌دهنده منافع مالک در شرکت است و از آن‌جاکه طلب و ادعای سهامداران در مورد دارایی‌های شرکت در مرحله آخر تمام طلب‌ها قرار دارد، منافع سهام به عنوان "منفعت باقیمانده" شناخته می‌شود.
متداول‌ترین نوع سهام ، سهام عادی است که مبین میزان مشارکت و تعهدات و منافع دارنده آن در یک شرکت سهامی است. گونه دیگر سهام ، سهام ممتاز است که از نظر دریافت سود سهام و دریافت هرگونه وجهی در زمان انحلال شرکت یا توزیع دارایی‌ها نسبت به سهام عادی برتری دارد. برای نمونه هنگام توزیع سود سهام ، ابتدا سهام ممتاز سود خود را دریافت می‌کنند .

سهام عادی نوعی ابزار سرمایه‌گذاری است که نشانگر مالکیت دارنده آن در یک شرکت سهامی است و به دو دسته سهام با نام و سهام بی‌نام تقسیم می‌شود. سهام بانام و بی‌نام از نظر مزایا، تفاوتی ندارند تنها تفاوت آن‌ها درج نام دارنده روی برگه سهام و دفتر شرکت در مورد سهام بانام است.
سهام عادی ابتدا از طریق پذیره‌نویسی عمومی وارد بازار می‌شود. به عبارت دیگر، سهام قبل از فروش عمومی باید در کمیسیون بورس و اوراق بهادار ثبت شود و اجازه انتشار بگیرد. این نهاد کفایت و دقت اطلاعات ارائه شده شرکت را قبل از عرضه اوراق بهادار، تأیید می‌کند.
سهام عادی دارای ویژگی‌های زیر است:
1 - سهام عادی از منابع دایمی تأمین مالی است و سررسید ندارد. همچنین ناشر سهام عادی الزامی در بازخرید این اوراق ندارد.
2 - دارندگان سهام عادی مالک شرکت به حساب می‌آیند. اما از آنجا که دارندگان سهام دیگر مانند سهام ممتاز در دریافت سود و اصل سرمایه شرکت، بردارندگان سهام عادی حق‌تقدم دارند، می‌توان گفت که دارندگان سهام عادی مالک نهایی شرکت هستند. مفهوم این نوع مالکیت این است که صاحبان سهام عادی پذیرای بیشترین ریسک سرمایه‌گذاری در شرکت هستند. اگر سود سهم کاهش یابد یا شرکت با زیان مواجه شود، قیمت بازاری و ارزش ذاتی سهام عادی کاهش خواهد یافت. همچنین در صورت انحلال شرکت یا فروش کل دارایی‌های آن، پس از تسویه همه بدهی‌ها و بازپرداخت حقوق صاحبان سهام ممتاز، حقوق به صاحبان سهام عادی پرداخت می‌شود.
3 - مسؤولیت دارندگان سهام عادی به مقدار سرمایه آن‌ها در شرکت محدود می‌شود. بنابراین اگر تمام دارایی‌های یک شرکت به دلیل ورشکستگی فروخته شود و پول حاصل به اندازه‌ای نباشد که پاسخگوی همه بستانکاران شرکت باشد، آن‌ها نمی‌توانند صاحبان سهام عادی را تحت پیگرد قانونی قرار دهند.
4 - با توجه به توزیع گسترده سهام شرکت‌های سهامی در دست سهامداران، هیچ سهامداری نمی‌تواند کنترل فردی خود را بر شرکت اعمال کند. امور و فعالیت‌های جاری شرکت در اختیار مدیران آن است و صاحبان سهام عادی می‌توانند با رأی خود در تصمیم‌گیری‌های شرکت دخالت کنند.
5 - دارندگان سهام عادی علاوه بر حق انتخاب هیأت مدیره شرکت می‌توانند با آرای خود اقدامات پیشنهادی مدیریت شرکت را تأیید یا رد کنند. هر سهم یک حق رأی دارد. مثلاً پیشنهاد ادغام شرکت در شرکت دیگر یا پیشنهاد تغییر نمودار سازمانی شرکت باید با اکثریت آرای صاحبان سهام شرکت صورت گیرد.
6 – دارندگان سهام عادی دارای حق‌تقدم‌اند، به عبارت دیگر دارندگان فعلی سهام عادی در خرید سهامی جدید شرکت اولویت دارند. هدف از اعطای حق‌تقدم، در ابتدا حفظ کنترل سهامداران موجود بر اداره شرکت و سپس حفظ حقوق سهامداران موجود در مقابل کاهش بهای سهام در نتیجه انتشار سهام جدید است. اگر شرکتی به سهامداران خود حق‌تقدم خرید سهام بدهد، آنان می‌توانند درصد مالکیت خود را در شرکت حفظ کنند. همچنین دارندگان سهام عادی می‌توانند به تعداد کافی از اوراق بهادار جدید شرکت ( از نوع قابل‌تبدیل به سهام عادی) بخرند و با تبدیل این اوراق به سهام عادی مالکیت خود را کماکان حفظ کنند.
7 - دارندگان سهام عادی حق‌خرید و فروش و انتقال سهام خود را دارند. علاوه بر این حق دارند دفاتر شرکت را مورد بررسی قرار دهند، هر چند در عمل این حق به شدت محدود می‌شود و فقط اطلاعاتی را دربرمی‌گیرد که شرکت در اختیار عموم قرار می‌دهد.

سهام ممتاز نوعی اوراق بهادار است که دارنده آن نسبت به درآمدها و دارایی‌های شرکت، حق یا ادعای محدود و معینی دارد. این سهام زمانی منتشر می‌شود که هزینه سهام عادی بالاتر ویژگی اوراق حق تقدم سهم باشد. هنگامی که درجه اهرم مالی شرکت بالا باشد یا انتشار سهام عادی از نظر کنترل شرکت، برای مالکان مشکل‌ساز باشد، شرکت‌ها اقدام به انتشار سهام ممتاز می‌کنند.
این نوع از سهام را به دو دلیل ممتاز می‌نامند:
الف – سود این سهام قبل از سهام عادی پرداخت می‌شود.
ب – در زمان انحلال شرکت یا فروش دارایی‌ها، بعد از تسویه بدهی‌های شرکت، ابتدا صاحبان سهام ممتاز حقوق خود را دریافت می‌کنند و سپس باقیمانده دارایی‌ها به صاحبان سهام عادی می‌رسد.
سهام ممتاز را اوراق بهادار ترکیبی نیز می‌نامند چون ویژگی‌های سهام عادی و اوراق قرضه را با هم دارا هستند. سهام ممتاز از نظر نداشتن سررسید همچنین هزینه مالیاتی، شبیه سهام عادی‌اند. اما با توجه به دریافت سود ثابت همانند اوراق قرضه، در گروه اوراق بهادار با درآمد ثابت قرار می‌گیرند. سهام ممتاز از طریق پذیره‌نویسی خصوصی وارد بازار می‌شوند در بازار خارج از بورس و در بورس قابل دادوستد هستند. شركت‌هاي پذيرفته‌شده در بورس تهران نمي‌توانند سهام ممتاز منتشر كنند.

اوراق قرضه اسنادی هستند که به موجب آن‌ها ناشر متعهد می‌شود مبالغ معینی (بهره سالانه) را در فاصله‌‌های زمانی مشخص به دارنده پرداخت کند و در سررسید اصل مبلغ را بازپرداخت کند. اوراق قرضه یک ابزار بدهی دراز مدت برای تأمین مالی است و با تعهدات مشخصی همراه است. دارندگان این اوراق برخلاف صاحبان سهام عادی، ادعای مالکیت یا حق رأی در شرکت ندارند و در واقع فقط وام‌دهندگان به ناشر هستند. آن‌ها پول خود را به ناشر قرض می‌دهند و در عوض بهره دریافت می‌کنند و در سررسید نیز اصل سرمایه خود را پس می‌گیرند.
اوراق قرضه با سررسید مشخص که این متداولترین نوع اوراق قرضه است و فقط یک تاریخ سررسید دارد نوع دوم اوراق قرضه سریالی است که تاریخ‌های سررسید متفاوت برای آن در نظر گرفته می‌شود. برای مثال، تاریخ سررسید یک ورقه قرضه با سررسید مشخص 20 ساله که در سال 1995 منتشر شده است، سال 2015 است. اما همان ورقه قرضه اگر به صورت سریالی باشد، ممکن است 20 تاریخ سررسید سالانه از 1996 تا 2015 داشته باشد. در هر یک از این سررسیدها، نسبتی از مبلغ ورقه قرضه پرداخت می‌شود. سررسید عاملی برای تمایز بین سند و ورقه قرضه نیز هست. به‌طور معمول سند قرضه با سررسید دو تا ده ساله منتشر می‌شود درحالی‌که سررسید ورقه قرضه بیش از 10 سال است.
ویژگی‌های اوراق قرضه به شرح زیر است :
1 - دارنده اوراق قرضه در واقع بستانکار شرکت است. او به عنوان بستانکار، حق دریافت اصل مبلغ اسمی و بهره آن را دارد و حقوق وی در سند قرارداد تعیین شده است. دارنده اوراق قرضه هیچ نوع مالکیتی در شرکت ندارد و چیزی از بابت سود سهم – که به سهامداران پرداخت می‌شود – دریافت نمی‌کند.
2 - اوراق قرضه دارای سررسید مشخص هستند. برخی از اوراق در یک مقطع معین زمانی سررسید می‌شوند ویژگی اوراق حق تقدم سهم و برخی دیگر به تدریج سررسید می‌شوند.
3 - معمولاً اوراق قرضه دارای ارزش اسمی مشخص هستند.
4 - اگر ناشر اوراق قرضه ورشکست شود دارندگان اوراق قرضه در دریافت اصل و فرع سرمایه خود بر صاحبان سهام حق‌تقدم دارند. اگر شرکتی چند نوع اوراق قرضه منتشر کند، ترتیب الویت آن‌ها در قراردادهای مربوط، قید می‌شود.
5 - بعضی از شرکت‌ها برای ایجاد جذابیت و انگیزه بیشتر در سرمایه‌گذاران اقدام به انتشار اوراق قرضه با وثیقه می‌کنند. مثلاً ممکن است شرکت، زمین یا ساختمان خود را وثیقه اوراق قرضه قرار دهد. هر چند شرکت‌های مشهور و معتبر معمولاً اوراق قرضه بدون وثیقه منتشر می‌کنند.
6 - به طور کلی دارندگان اوراق قرضه در زمینه تصمیم‌گیری شرکت حق‌رأی ندارند، هر چند ممکن است که دارندگان انواع خاصی از اوراق قرضه در مواردی از تصمیم‌گیری‌های شرکت (مثل انتشار و فروش اوراق قرضه‌های دیگر یا در موارد ادغام شرکت در شرکت‌های دیگر) حق رأی داشته باشند. البته، اگر شرکتی شرایط مندرج در قرارداد اوراق قرضه را رعایت نکند، دارندگان اوراق قرضه می‌توانند بر بسیاری از فعالیت‌های شرکت اعمال قدرت کنند.
7 - اگر اوراق قرضه در قالب عرضه خصوصی به خریدار فروخته شود، فقط ناشر و خریدار، طرف‌های قرارداد هستند. ولی اگر اوراق قرضه به طور عمومی به تعدادی زیادی از خریداران فروخته شود، غیر از طرف‌های قرارداد شخص دیگری به عنوان امین به نمایندگی از دارندگان اوراق قرضه بر اجرای تعهدات شرکت نظارت می‌کند.