اوراق تسه چیست و چگونه آن را خریداری کنیم؟
فرض کنید که قصد دارید خانه بخرید و برای این منظور باید وام بگیرید. باید ابتدا حساب سپرده افتتاح کنید و سپس با ودیعه گذاشتن پول نزد بانک به مدت یک سال واجد شرایط دریافت وام میشوید اما این پروسه یک راه میانبر هم دارد که مدت انتظار برای دریافت وام را تا حد زیادی کوتاه میکند. خرید اوراق تسه راه میانبر شما برای اولویت پیدا کردن در دریافت وام مسکن است. در این مطلب قصد داریم شما را با این اوراق، ویژگیها و چگونگی استفاده از آنها بیشتر آشنا کنیم. با ما همراه شوید.
اوراق تسهیلات مسکن چیست؟
اوراق تسه یا اوراق تسهیلات مسکن توسط بانک مسکن منتشر و در بازار فرابورس معامله میشود. این اوراق در واقع به شما کمک میکند در نوبت دریافت وام مسکن اولویت پیدا کنید.
اوراق تسه به این دلیل منتشر شدند تا افراد بتوانند در زمان کوتاهتری برای خرید خانه وام بگیرند. مطمئنا برای این اولویت یافتن در دریافت وام مسکن باید مبلغی هم پرداخت شود. این هزینه همان مبلغی است که شما برای خرید اوراق تسه در بازار بورس پرداخت میکنید و به شما این امکان را میدهد تا وام خود را زودتر از موعد دریافت کنید.
چگونه از اوراق تسه استفاده کنیم؟
بانک مسکن به کسانی که در این بانک حساب باز میکنند، اوراق تسهیلات خرید مسکن میدهد. شما برای دریافت این اوراق دو راه دارید: میتوانید در بانک مسکن حساب باز کنید و با توجه به شرایط تعیین شده از سوی بانک واجد دریافت اوراق تسه شوید یا این اوراق را از کسانی که آن را قبلا از بانک مسکن دریافت کردهاند، خریداری کنید.
در روش اول برای دریافت اوراق تسهیلات مسکن باید همان مسیر معمول برای دریافت وام را طی کنید و با گذاشتن مبلغی پول به عنوان سپرده نزد بانک، بعد از گذشت یک سال با بهره مشخص وام بگیرید. یا میتوانید اقدام به بازگشایی حساب سپرده ممتاز در بانک مسکن کنید تا در مدت کوتاهتری اوراق تسهیلات مسکن به شما تعلق بگیرد.
با بازگشایی حساب سپرده ممتاز بانک مسکن، سپردهگذار باید مبلغ 27 میلیون تومان را برای سه ماه در حساب خود پسانداز کند تا بانک به ازای این 27 میلیون تومان سه برگه اولویت تسهیلات خرید مسکن در اختیار او بگذارد. بعد از این سه ماه به ازای هر ماهی که این مبلغ در حساب سپردهگذار باشد یک برگه دیگر به او تعلق میگیرد.
اما همان گونه که گفتیم برای دریافت این اوراق تسهیلات مسکن راه کوتاهتری هم وجود دارد و آن هم خرید اوراق تسه در بازار بورس است. برای این منظور شما باید به دفاتر کارگزاری بورس مراجعه و پس از دریافت کد بورسی به خرید اوراق تسه در بازار بورس اقدام کنید که مسیر میانبر برای دریافت وام مسکن را کوتاهتر هم میکند.
ویژگیهای اوراق تسه یا اوراق مسکن
اوراق تسه یا تهسیلات مسکن مانند دیگر اوراقی که در بازار بورس معامله میشوند، دارای ویژگیهای مشخصی هستند که در ادامه برخی از آنها را معرفی میکنیم. قوانین مشخصی در زمینه مدت اعتبار این اوراق، تعداد مجاز خرید اوراق تسه، کارمزد آنها و … وجود دارد که متقاضیان خرید این اوراق بهتر است از آنها مطلع باشند و با شناخت این قوانین دست به خرید اوراق تسهیلات مسکن بزنند تا دچار ضرر و زیان نشوند. همچنان همراه ما باشید تا با برخی از این قوانین و ویژگیها بیشتر آشنا شویم.
قیمت اوراق تسه در بازار فرابورس
هر برگه اوراق تسه نشان دهنده 500 هزار تومان تسهیلات خرید مسکن است و شما با هر برگ این اوراق می توانید 500 هزار تومان از بانک مسکن وام بگیرید. یعنی اگر بخواهید مبلغ 10 میلیون تومان از وامی را که برای خرید خانه نیاز دارید از طریق خرید اوراق تهیه کنید، برای این 10 میلیون تومان باید 20 برگه تسهیلات مسکن بخرید.
قیمت اوراق تسه در بازار متغیر است و بستگی به شرایط بازار و میزان عرضه و تقاضا دارد. سررسید خود اوراق هم در تعیین قیمت آن موثر است و هر چقدر سررسید اوراق تسه نزدیکتر باشد، قیمت آنها کاهش پیدا میکند. در حال حاضر قیمت اوراق تسه به صورت میانگین از 50 تا 55 هزار تومان متغیر است.
اگر قصد خرید اوراق تسه را دارید، مانند دیگر اوراق بهاداری که در بازار بورس معامله میشوند با رفتن به سایت tsetmc.com میتوانید از قیمت معامله این اوراق در زمانهای مختلف مطلع شوید. کافی است وارد سایت شوید و نماد معاملاتی تسه را در قسمت جستوجوی سایت وارد کنید و از قیمت معامله این اوراق در بازار بورس باخبر شوید.
نماد معاملاتی اوراق تسه
نماد معاملاتی اوراق تسه در بازار بورس از سه حرف اول واژه تسهیلات یعنی تسه و 4 عدد که بیانگر ماه و سال صدور این اوراق هستند، تشکیل شده است و در بازار بورس با این نماد معامله میشود. با در نظر گرفتن این تاریخ میتوان به زمان سررسید اوراق هم پی برد.
برای نمونه اوراقی که در مرداد 97 منتشر شده باشند با نماد معاملاتی تسه 9705 در بازار بورس معامله میشوند.
تاریخ اعتبار اوراق تسه
اوراق تسه تاریخ اعتبار و محدودیت زمانی برای استفاده دارند و سررسید آنها دو ساله است. به همین دلیل همان گونه که گفتیم هر چقدر به موعد سررسید آنها نزدیک شویم، با قیمت کمتری در بازار بورس معامله میشوند. البته بانک مسکن میتواند با تمدید این اوراق برای دو دوره شش ماهه هم موافقت کند.
این اوراق پانزدهم هر ماه از سوی بانک مسکن به کسانی که واجد شرایط دریافت اوراق تسه هستند داده میشود و اول ماه بعد قابلیت معامله در بازار بورس را پیدا میکنند.
اگر قصد شما از خرید اوراق تسه گرفتن وام باشد که پس از خرید آنها میتوانید با داشتن مدارک لازم به بانک مسکن مراجعه و پس از انجام امور اداری با توجه به تعداد اوراق خریده شده اقدام به دریافت وام کنید. اما اگر بخواهید اوراق تسه را بفروشید تا 4 ماه پس از خرید آنها نمیتوانید معامله دیگری انجام دهید، مگر در شرایطی که طی این مدت اعتبار اوراق تسه فرا رسد.
این محدودیت به دلیل جلوگیری از سفته بازی در خرید و فروش اوراق تسه انجام میشود تا تنها کسانی که نیاز به دریافت وام مسکن دارند برای خرید این اوراق اقدام کنند. این محدودیتها از نوسان قیمت این اوراق در بازار بورس هم جلوگیری میکنند.
بدیهی است اگر موعد سررسید اوراق فرا برسد و مالک اوراق اقدام به دریافت وام از بانک نکند این اوراق باطل میشوند.
تعداد مجاز خرید اوراق مسکن و کارمزد آن
تعداد مجاز خرید اوراق مسکن و کارمزد آن هم از اهمیت بالایی برخوردار است. شما در هر جلسه معاملاتی تنها میتوانید 160 ورقه تسهیلات مسکن خریداری کنید و اگر به تعداد بیشتری اوراق مسکن برای تامین وام موردنظرتان نیاز دارید، باید در جلسات معاملاتی دیگری این اوراق را خریداری کنید.
برای نمونه اگر شما به 200 برگه اوراق تسه نیاز داشته باشید، 160 برگه را در یک جلسه و 40 برگه باقیمانده را در جلسه معاملاتی دیگری باید خریداری کنید.
کارمزد خرید اوراق تسهیلات مسکن هم ۰٫۰۰۴۹ و کارمزد فروش آن ۰٫۰۰۲۴ است. افراد دارای اوراق تسه تا زمان فرا رسیدن سررسید این اوراق میتوانند با داشتن مدارک لازم برای دریافت وام به بانک مسکن مراجعه و با توجه به تعداد اوراق خریداری شده اقدام به دریافت وام خرید مسکن کنند.
نکات مهم در خصوص خرید اوراق تسه
- در خرید اوراق تسه به میزان مبلغی که وام به شما تعلق میگیرد هم دقت کنید تا متناسب با این مبلغ به تهیه اوراق تسه اقدام کنید.
- ملکی که قصد خرید آن را دارید هم باید واجد دریافت تسهیلات از بانک مسکن باشد، بنابراین از این مورد نیز اطمینان حاصل کنید.
- در زمان خرید اوراق حتما به تاریخ سررسید آنها توجه کنید. درست است که اوراقی که سررسید آنها نزدیکتر باشد با قیمت پایینتری در بازار معامله میشوند اما زمانی که قصد دارید برای دریافت وام اقدام کنید و مدت زمانی که کارهای اداری دریافت وام طول میکشد را هم در نظر بگیرید و سپس برای خرید اوراق مسکن اقدام کنید.
- علاوه بر بانک مسکن، بانک ملی هم اوراق تسهیلات خرید مسکن را در اختیار متقاضیان دریافت وام قرار میدهد که با نماد معاملاتی تملی در بازار بورس معامله میشود.
سخن آخر
با توجه به افزایش قیمت مسکن در سالهای اخیر بسیاری از کسانی که به دنبال خرید خانه هستند برای تامین بخشی از بودجه مورد نیاز خود اقدام به دریافت وام مسکن میکنند. بانک مسکن برای این منظور اوراقی را تحت عنوان اوراق تسهیلات مسکن به سپردهگذاران خود میدهد که این اوراق در بازار فرابورس هم تحت عنوان اوراق تسه قابل معامله و خرید هستند.
یعنی افرادی که برای دریافت وام مسکن عجله دارند و نمیتوانند در نوبت دریافت وام بمانند، میتوانند از طریق خرید این اوراق در اولویت دریافت وام قرار بگیرند. هر برگه این اوراق نشاندهنده 500 هزار تومان تسهیلات خرید مسکن است و در هر جلسه معاملاتی میتوانید 160 برگه اوراق تسه را خریداری کنید.
برای این منظور باید ابتدا از طریق کارگزاریهای بورس، کد بورسی بگیرید و سپس در بازار معاملات فرابورس تحت شرایط و قوانین خاص حاکم بر اوراق تسه، آنها را خریداری کنید و در اولویت دریافت وام از بانک مسکن قرار بگیرید.
۱۰ نکته کلیدی که در خرید اخزا باید بدانید
خرید اخزا همواره از کم ریسک ترین سرمایه گذاری های ممکن است. اسناد خزانه اسلامی، اوراق بهادار با نامی است كه دولت به منظور تصفیه بدهیهای خود بابت طرحهای تملك داراییهای سرمایهای با قیمت اسمی و سررسید معین به طلبكاران غیردولتی واگذار میکند. اسناد خزانه مرسوم در دنیا توسط دولت به رقمی كمتر از قیمت اسمی به خریداران فروخته شده و از منابع مالی حاصل از فروش، بدهیهای دولت پرداخت میشود اما به دلیل اشكالات فقهی وارد بر این روش، دولت جمهوری اسلامی ایران، این اوراق را صادر و به شکل مستقیم به طلبكاران غیر دولتی واگذار میکند. دارنده اوراق درصورت نیاز به وجه نقد، این اوراق را در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران به فروش میرساند و سرمایه گذاران کم ریسک اقدام به خرید اخزا می کنند.
۱.نحوه خرید اخزا چگونه است؟
خرید اخزا و یا فروش آن در بازار ابزارهای نوین مالی فرابورس ایران انجام میشود. فرآیند خرید این اسناد تشابه زیادی با سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت مانند اوراق مشاركت و انواع صكوك دارد. برای خرید اسناد خزانه اسلامی، كافی است به یكی از كارگزاریهای عضو فرابورس ایران مراجعه كرده و نسبت به تكمیل فرم خرید اوراق بهادار اقدام كرد.
۲. آیا خرید اخزا سود میان دوره ای به همراه دارد؟
خیر، نرخ سود این اوراق صفر بوده و هیچگونه پرداخت میان دورهای نخواهد داشت.
۳. بازده حاصل از این اوراق از چه محلی حاصل میشود؟
با خرید اسناد خزانه اسلامی به قیمتی كمتر از مبلغ اسمی و دریافت مبلغ اسمی در سررسید، میتوان از اختلاف بین قیمت خرید و مبلغ دریافتی در سررسید منتفع شد.
۴. بازده حاصل از خرید اخزا چگونه محاسبه میشود؟
به منظور آشنایی با نحوه محاسبه نرخ بازده نگهداری اسناد خزانه اسلامی تا سررسید و همچنین مقایسه بازده این اوراق با سایر اوراق تامین مالی، میتوان به لینك “نرخ بازده اوراق” در وبسایت فرابورس ایران مراجعه کرد.
نرخ بازده اسناد خزانه به صورت روزشمار و به شکل زیر محاسبه میشود:
۵. قیمت خرید اخزا در بازار چگونه تعیین می شود؟
قیمت بازاری اسناد خزانه اسلامی در بازار سرمایه با مكانیزم عرضه و تقاضا مشخص خواهد شد. این تعیین قیمت اوراق در بازار مكانیزم در عرضه اولیه به یكی از دو روش زیر صورت خواهد گرفت:
۱) روش ثبت سفارش:
در روش ثبت سفارش، قیمتهای وارده توسط خریداران به صورت مخفی خواهد بود. در این روش تعداد سفارشات وارده توسط خریداران مجموعا باید به میزان حداقل ۸۰ درصد حجم كل اوراق عرضه شده باشد و قیمتی كه كشف میشود باید به گونهای باشد كه در آن قیمت، حداقل ۸۰ درصد اوراق عرضه شده به فروش برسد. با یك مثال به تشریح عرضه به روش ثبت سفارش میپردازیم:
همان گونه كه در مثال مشخص است در قیمت ۹۱۴,۰۰۰ ریال ۸۰ درصد اوراق عرضه شده به فروش میرود. كسانی كه قیمتهای بالاتری را برای خرید پیشنهاد كردهاند، نیز با قیمت ۹۱۴,۰۰۰ ریال این اوراق را خریداری خواهند كرد و كسانی كه قیمتهای پایینتری پیشنهاد دادهاند، اوراقی دریافت نخواهند كرد.
۲) روش حراج:
در روش حراج، قیمت در یك جلسه معاملاتی و بر اساس رقابت خریداران تعیین میشود. در این روش سفارش متقاضیان (خریداران) و عرضهكنندگان (فروشندگان در یك بازه زمانی) وارد سامانه معاملاتی میشود، پس از آن، بهترین قیمتهای خرید (بالاترین قیمتها) و بهترین قیمتهای فروش (پایینترین قیمتها) با یكدیگر منطبق شده و معامله انجام خواهد شد.
لازم به توضیح است که قیمت این اوراق تحت تاثیر دو عامل تعیین نرخ سود مورد انتظار بازار و فاصله تا سررسید اوراق است
برای مثال قیمت اوراق در شرایطی كه ۱۸۲ روز تا سررسید باقی مانده و نرخ بازده مورد انتظار بازار ۲۱ درصد است، به روش زیر محاسبه میشود:
بنابراین هرچه به سررسید نزدیك میشویم، قیمت بازاری اسناد خزانه اسلامی به قیمت اسمی نزدیكتر میشود. علاوه بر این با افزایش نرخ بازده مورد انتظار بازار، قیمت بازاری اوراق مذكور كاهش خواهد یافت.
۶. واریز مبلغ اسمی در زمان سررسید چگونه صورت میگیرد؟
در سررسید اسناد خزانه اسلامی، خزانهداری مبلغ اسمی اوراق را به حسابی نزد بانك عامل واریز میكند. پس از آن شركت سپردهگذاری مركزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، مبلغ اسمی را به شماره حساب بانكی دارندگان اوراق واریز خواهد كرد. بنابراین اعلام شماره حساب و شبای بانكی دارندگان اوراق به كارگزار ضروری است.
۷. آیا خرید اخزا یا فروش آن در هر زمانی ممکن است؟
بله، به دلیل وجود بازارگردانان متعدد، اسناد خزانه اسلامی از درجه نقدشوندگی بالایی برخوردار است. به عبارت دیگر، بازارگردانان در هر روز، از آغاز ساعت معاملاتی در بازار حضور خواهند داشت و همزمان اقدام به ارسال سفارش خرید و فروش در بازار میكنند بنابراین این اوراق در هر زمان قابل خرید و فروش به قیمت روز خواهد بود.
۸. اسناد خزانه اسلامی در معرض چه ریسکهایی قرار دارد؟
اسناد خزانه اسلامی همانند سایر اوراق بهادار براساس مكانیزم عرضه و تقاضا در بازار معامله میشود. بنابراین ممکن است تحت تاثیر ریسک نوسانات قیمتی قرار بگیرد.
۹. آیا امکان نکول ناشر در سررسید وجود دارد؟
ضامن این اوراق، وزارت امور اقتصادی و دارایی بوده و خزانهداری كل كشور بازپرداخت این اوراق در سررسید را در زمره دیون ممتاز دولت در نظر میگیرد به نحوی كه پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی در سررسید، همردیف با پرداخت حقوق كاركنان دولت بوده و با همان درجه اهمیت و اضطرار صورت میگیرد. خزانهداری كل كشور نیز موظف است پرداخت مبلغ اسمی اسناد خزانه اسلامی را در سررسید اوراق تعهد كند. این تعهدنامه به امضای وزیر امور اقتصادی و دارایی رسیده است از این رو اسناد خزانه اسلامی ریسك نكول نخواهند داشت.
۱۰. قیمت خرید اخزا وتسویه وجوه چگونه تعیین میشود؟
خرید اخزا از طریق محاسبه ارزش فعلی جریانات آتی آن به دست میآید. بنابراین برای محاسبه ارزش فعلی اسناد خزانه اسلامی كافی است مبلغ اسمی اوراق با توجه به نرخ مورد انتظار سرمایهگذار و زمان باقی مانده تا سررسید تنزیل شود.
تسویه وجوه ناشی از معاملات این اوراق، مطابق ضوابط معاملات بازار توسط شركت سپردهگذاری مركزی اوراق بهادار و تسویه وجوه انجام شده و وجوه ناشی از فروش این اوراق یك روز كاری پس از معامله به حساب فروشنده واریز خواهد شد.
محتوای این مطلب چقدر برای شما مفید بود؟
خوشحال خواهیم شد اگر به این مطلب رای دهید و نظر خود را برای ما ارسال کنید
آشنایی با اصطلاحات و تعاریف بورس
یکی از پیشنیازهای فعالیت در بورس و بازار سرمایه، آگاهی داشتن از اصطلاحات و تعاریفی است که در این بازار مورد استفاده قرار میگیرد. خریداران و فروشندگان سهام بورس با کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه میتوانند معاملات موفقتری را تجربه نمایند.
در ادامه پرکاربردترین اصطلاحات و عبارتهای مربوط به بورس و بازار سرمایه را مشاهده میکنید:
ارزشیاب کارشناس مالی است که داراییها و اوراق بهادار تعیین قیمت اوراق در بازار موضوع این قانون را مورد ارزشیابی قرار میدهد. اساسنامه اساسنامهی نمونهی شرکتهای سهامی عام پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار مصوب هیئت مدیرهی سازمان. اطلاعات مهم اطلاعاتی دربارهی رویدادها و تصمیمات مربوط به ناشر که بر قیمت اوراق بهادار ناشر و تصمیم سرمایهگذاران تاثیر بااهمیت داشته باشد. اطلاعات نهانی هرگونه اطلاعات افشا نشده برای عموم که به طور مستقیم و یا غیرمستقیم به اوراق بهادار، معاملات یا ناشر آن مربوط میشود، و در صورت انتشار، بر قیمت و یا تصمیم سرمایهگذاران برای معامله اوراق بهادار مربوط تاثیر میگذارد. اعلام عمومی انتشار عمومی رای قطعی صادره توسط مرجع ذیصلاح. افشاء ارسال اطلاعات به سازمان و انتشار عمومی و بهموقع اطلاعات مطابق ضوابط دستورالعمل افشا افشای فوری افشای اطلاعات به محض آگاهی ناشر، با رعایت شرایط دستورالعمل افشای فوری امیدنامه سندی که اهداف، نرخ بازده مورد انتظار، شرایط و نحوه تبدیل اوراق به سهام (در صورت لزوم) و سایر جزئیات مربوط به «طرح توسعه و نوسازی شرکت» را شرح میدهد و تصویری از آیندهی سرمایهگذاری برای تصمیمگیری در اختیار سرمایهگذاران (خریداران اوراق مشارکت) قرار میدهد. این سند قبل از انتشار عمومی باید به تایید «امین»، «حسابرس» و «بورس» برسد. انتشار انتشار عبارت است از صدور اوراق بهادار برای عرضهی عمومی. انتقال قانونی انتقال اوراق بهاداری است که به موجب قوانین خاص و یا با حکم دادگاه صالحه به شخص دیگری صورت میگیرد. انتقال قهری انتقال اوراق بهاداری است که با فوت دارندهی آن به وراث قانونی وی صورت میگیرد. انحصار وضعیتی در بازار که سهم یک یا چند بنگاه یا شرکت تولیدکننده، خریدار و فروشنده از عرضه و تقاضای بازار به میزانی باشد که قدرت تعیین قیمت و یا مقدار را در بازار داشته باشد، یا ورود بنگاههای جدید به بازار یا خروج از آن با محدودیت مواجه باشد. اوراق اجاره اوراق بهادار با نام قابل نقل و انتقالی است که نشان دهندهی مالکیت مشاع دارندهی آن در دارایی مبنای انتشار اوراق اجاره است. اوراق بهادار هر نوع ورقه یا مستندی است که متضمن حقوق مالی قابل نقل و انتقال برای مالک عین و یا منفعت آن باشد. شورا، اوراق بهادار قابل معامله را تعیین و اعلام خواهد کرد. مفهوم ابزار مالی و اوراق بهادار در متن این قانون، معادل هم در نظر گرفته شده است. اوراق مشارکت اوراق بهادار با نامی که با مجوز «بورس» به قیمت اسمی مشخص برای مدت معین جهت تامین بخشی از منابع مالی مورد نیاز طرحهای نوسازی و توسعه شرکتهای پذیرفته شده در «بورس» منتشر میشود. این اوراق بدون تضمین دولت و بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران انتشار مییابند. اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام آن گروه از اوراق مشارکت ناشر است که در سررسید نهایی و یا قبل از آن قابل تبدیل به سهام همان شرکت (ناشر) باشد. ایستگاه معاملاتی پایانهی معاملاتی کارگزار است که با سامانهی معاملاتی بورس در ارتباط میباشد. هر “ایستگاه معاملاتی” با کدی مشخص میشود که به آن «کد ایستگاه معاملاتی» گویند. ایستگاههای معاملاتی هر کارگزار با کدهای جداگانه تعریف میشود. بازارگردان کارگزار/معاملهگری است که با اخذ مجوز لازم و با تعهد به افزایش نقدشوندگی و تنظیم عرضه و تقاضای اوراق بهادار معین و تحدید دامنهی نوسان قیمت آن، به داد و ستد آن اوراق میپردازد. بازارگردانی فعالیتی است که با هدف کاهش دامنهی نوسانات قیمت اوراق بهادار و تامین نقدشوندگی آن با مجوز سازمان توسط کارگزار انجام میشود. بازارهای خارج از بورس بازاری است در قالب شبکهی ارتباط الکترونیک یا غیرالکترونیک که معاملات اوراق بهادار در آن بر پایهی مذاکره صورت میگیرد. بانی شخص حقوقی است که نهاد واسط برای تأمین مالی وی در قالب عقود اسلامی، اقدام به انتشار اوراق اجاره مینماید. بستن نماد توقف معاملات هر یک از انواع اوراق بهادار طی دورهی معین طبق دستورالعمل مربوطه میباشد. بنگاه واحد اقتصادی که در تولید کالا یا خدمت فعالیت میکند، اعم از آن که دارای شخصیت حقوقی یا حقیقی باشد. پذیرش مضاعف پذیرش اوراق بهاداری است که علاوهبر «بورس» در بورس دیگری نیز پذیرفته شده باشد. پذیرهنویسی فرایند خرید اوراق بهادار از ناشر و یا نمایندهی قانونی آن و تعهد پرداخت وجه کامل آن طبق قرارداد. تابلوی بورس تابلویی است که برای ارائهی اطلاعات طبقهبندیشدهی اوراق بهادار بهکار میرود از قبیل تابلوی اصلی و فرعی، تابلو اوراق مشارکت دولتی و تابلوی اوراق مشارکت شرکتها. تخلف هرگونه فعل یا ترک فعل که منجر به نقض قانون و یا مقررات شود. تسویه و پایاپای مرحلهی پایانی انجام معامله است که طی آن مالکیت اوراق بهادار به خریدار و وجوه حاصل از معامله به فروشنده منتقل میشود. تعلیق پذیرش توقف موقت معاملات اوراق بهادار درج شده در فهرست نرخهای بورس ناشی از نقض مفاد این دستورالعمل. تقاضا عبارت است از اعلام آمادگی برای خرید اوراق بهادار از طرف کارگزار خریدار. جلسه رسمی معاملاتی ساعاتی پیوسته از یک نشست کاری است که معاملات اوراق بهادار در این ساعات انجام میپذیرد. «بورس» میتواند در یک شبانهروز بیش از یک نشست رسمی معاملاتی داشته باشد. حجم مبنا تعداد اوراق بهادار از یک نوع است که هر روز باید مورد دادوستد قرار گیرد تا کل درصد تغییر آن روز ، در تعیین قیمت روز بعد ملاک باشد. حداقل سفارش انباشته حداقل مقدار سفارشی است که بازارگردان موظف است طبق قرارداد بازارگردانی همواره در سفارش خرید یا فروش خود در سامانهی معاملاتی بورس در هر نماد معاملاتی بهصورت فعال نگهدارد. حداقل معاملات روزانه حداقل میزان معاملات در هر نماد است که بازارگردان موظف به انجام آن در یک روز معاملاتی میباشد. حراج سازوکاری برای دادوستد اوراق بهادار بر پایهی انطباق سفارشهای خرید و فروش مشتریان با درنظر گرفتن اولویت قیمت و زمان است. حساب تضمین بورس حساب ویژه ای است که به منظور ایفای تعهدات “کارگزاران” ناشی از فعالیت کارگزاری با هدف حمایت از سرمایهگذاران، افتتاح میشود. حسابرس موسسات حسابرسی عضو جامعهی حسابداران رسمی ایران که امکان سنجی فنی، اقتصادی و مالی «طرح نوسازی و توسعه شرکت» را تایید میکند و گزارش پیشرفت کار، نرخ بازده و دیگر اطلاعات مالی طرح سرمایهگذاری را به اطلاع دارندگان “اوراق مشارکت” میرساند. حسابرس میتواند در عین حال “حسابرس” شرکت “ناشر” هم باشد. حسابرس معتمد موسسهی حسابرسی است که بر اساس ضوابط “دستوالعمل موسسات حسابرسی معتمد سازمان بورس و اوراق بهادار” به عنوان موسسهی حسابرسی معتمد سازمان پذیرفته شده است. خرید گروهی خرید اوراق بهادار توسط کارگزار با کد معین، و تخصیص آن به مشتریان است. دارایی مال منقول یا غیرمنقول با مشخصات تعیینشده در این دستورالعمل است که میتواند مبنای انتشار اوراق اجاره واقع شود. داراییهای صندوق منظور کلیه حقوق مادی و معنوی صندوق است از جمله وجوه دریافتی از سرمایهگذاران بابت پذیرهنویسی اولیهی واحدهای سرمایهگذاری و صدور واحدهای سرمایهگذاری، اوراق بهاداری که از محل این وجوه به نام صندوق خریداری میشود و کلیه حقوق، منافع و سود متعلق به آنها، مطالبات صندوق از اشخاص و کارمزدهایی که مطابق اساسنامه یا امیدنامه برای صندوق دریافت میشود. دامنه مظنه حداکثر اختلاف بین قیمت سفارش خرید و سفارش فروش در هر نماد معاملاتی به درصد است که بازارگردان آن نماد، در سامانهی معاملاتی بورس وارد مینماید. این درصد نسبت به قیمت سفارش خرید محاسبه میشود. دامنه نوسان قیمت پایینترین تا بالاترین قیمتی است که در آن دامنه، طی یک یا چند جلسهی رسمی معاملاتی بورس، قیمت میتواند نوسان داشته باشد. دوره پذیره نویسی اولیه مهلتی است که طبق مادهی 8 برای فروش واحدهای سرمایهگذاری صندوق به قیمت مبنا و تامین حداقل سرمایه مورد نیاز برای تشکیل و شروع فعالیت صندوق تعیین شده است. سامانه معاملاتی سیستم رایانهای است که دریافت سفارشهای خرید و فروش، تطبیق سفارشها و در نهایت انجام معاملات از طریق آن انجام میشود. سبد مجموعه داراییهای مالی است که از محل وجوه سرمایهگذاران خریداری میشود. سپردهگذاری عملیاتی است که طی آن اوراق بهاداری که در سامانه معاملات به ثبت رسیده است، قابلیت معامله پیدا میکند. سرمایهگذار خارجی شخص خارجی که مجوز معامله را از سازمان بورس دریافت نموده باشد. سرمایهگذاری خارجی راهبردی سرمایهگذار خارجی که قصد تملک بیش از 10درصد سهام یک شرکت پذیرفته شده در بورس یا بازار خارج از بورس را دارد، یا پس از تملک سهام یک شرکت پذیرفتهشده در بورس یا بازار خارج از بورس یک کرسی هیئت مدیرهی آن شرکت را در اختیار بگیرد. سفارش درخواست خرید و یا فروش اوراق بهادار است که توسط «مشتری» به کارگزار ارائه میشود. سهام کنترلی حداقل میزان سهام مورد نیاز برای آنکه دارندهی آن قادر به تعیین اکثریت اعضای هیات مدیرهی شرکت باشد. سهام مدیریتی میزانی از سهام یک شرکت که دارنده آن طبق اساسنامه اختیار تعیین حداقل یک عضو را در هیات مدیره شرکت دارد. سهامدار/سهامداران عمده سهامدار یا سهامدارانی که توانایی هدایت سیاستهای مالی و عملیاتی ناشر بهمنظور کسب منافع از فعالیتهای آن را دارا هستند. سهم شناور آزاد بخشی از سهام آن شرکت است که دارندگان آن همواره آمادهی عرضه و فروش آن سهام میباشند، و قصد ندارند با حفظ آن قسمت از سهام، در مدیریت شرکت مشارکت نمایند. شاخص نماگری است که تغییرات قیمت یا بازدهی یک یا مجموعهای از اوراق بهادار را طی دورهی زمانی مشخص نشان میدهد. شایعه اخباری حاکی از وجود اطلاعات مهمی است که بهطور غیررسمی منتشر شده و توسط ناشر تایید یا تکذیب نشده است و احتمال میرود بر قیمت اوراق بهادار ناشر تاثیر بااهمیت داشته باشد. شخص تحت کنترل شخص حقوقی است که ناشر میتواند سیاستهای مالی و عملیاتی آن را بهمنظور کسب منافع از فعالیتهای آن شخص، هدایت نماید. شرکت شخص حقوقی که با رعایت قانون تجارت یا قانون خاص حسب مورد تشکیل شده باشد. شرکت مادر (هلدینگ) شرکتی که با سرمایهگذاری در شرکت سرمایهپذیر جهت کسب انتفاع، آنقدر حق رای کسب میکند که برای کنترل عملیات شرکت، هیئت مدیره را انتخاب کند و یا در انتخاب اعضای هیئت مدیره موثر باشد. صندوق سرمایهگذاری نهادی مالی است که فعالیت اصلی آن سرمایهگذاری در اوراق بهادار میباشد و مالکان آن به نسبت سرمایهگذاری خود، در سود و زیان صندوق شریک هستند. ضامن شخص حقوقی است که پرداخت مبالغ اجارهبها و حسب مورد بهای خرید دارایی مورد اجاره و نیز سایر وجوهی که بانی ملزم به پرداخت آن به ناشر میباشد را تعهد و تضمین مینماید. عامل پرداخت شرکت سپردهگذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویهی وجوه است که نسبت به پرداختهای مرتبط با اوراق اجاره در سررسیدهای معین به سرمایهگذاران اقدام مینماید. عامل فروش شخص حقوقی است که نسبت به عرضه و فروش اوراق اجاره از طرف نهاد واسط اقدام مینماید. عرضه عبارت است از اعلام آمادگی برای فروش اوراق بهادار از طرف کارگزار فروشنده. عرضه اولیه منظور نخستین عرضهی اوراق بهادار شرکت، پس از پذیرش آن در بورس است. عرضه خصوصی فروش مستقیم اوراق بهادار توسط “ناشر” به سرمایهگذاران نهادی است. عرضه عمومی عرضهی اوراق بهادار منتشره به عموم جهت فروش. فروش گروهی فروش اوراق بهادار تجمیع شدهی تعدادی از مشتریان با کد معین کارگزار میباشد. فروشنده شخص حقوقی یا حقیقی معتبر است که اقدام به فروش دارایی به نهاد واسط مینماید. فعالیت نامتعارف بازار بههرگونه نوسان نامتعارف در قیمت یا حجم دادوستد اوراق بهادار ناشر اطلاق میشود. فهرست نرخهای بورس سندی رسمی است که به منظور مشخص نمودن اوراق بهادار قابل معامله، معاملات انجام شدهی اوراق بهادار و قیمت آنها به تفکیک بازارهای اول و دوم، توسط بورس تنظیم و به اطلاع عموم میرسد. قرارداد سلف قراردادی است که براساس آن عرضهکننده مقدار معینی از دارایی پایه را بر اساس مشخصات قرارداد سلف در ازای بهای نقد به فروش میرساند تا در دورهی تحویل به خریدار تسلیم کند، خریدار میتواند معادل دارایی پایهی خریداری شده را طی قرارداد سلف موازی استاندارد به فروش رساند. قرارداد مذکور نیز در این دستورالعمل به اختصار قرارداد سلف نامیده میشود. قیمت آغازین قیمتی است که در شروع جلسهی رسمی معاملاتی برای هر ورقهی بهادار در تابلو بورس اعلام میشود. قیمت باز نرخی است که اختیار تعیین آن از طرف «مشتری» به کارگزار واگذار میشود. قیمت پایانی قیمت هر ورقهی بهادار در پایان هر جلسه رسمی معاملاتی بورس است که محاسبه و توسط «بورس» اعلام میشود. قیمت پایه قیمت مشخص و بدون قید و شرطی است که توسط فروشنده برای عرضهی سهام در معاملات عمده تعیین و از طریق کارگزار فروشنده به بورس اعلام میشود و مبنای رقابت در معاملات عمده میباشد. قیمت پیشنهادی نرخی است که برای هر واحد اوراق بهادار از طرف کارگزار وارد سامانه معاملات میشود. قیمت محدود نرخی است که حداکثر یا حداقل آن از طرف «مشتری» به کارگزار اعلام میشود. قیمت معین نرخ ثابتی است که توسط «مشتری» برای انجام معامله به کارگزار اعلام میشود. قیمت تعدیلشدهی پایانی قیمتی است که پس از اعمال اثر تغییرات سرمایه یا تقسیم سود نقدی در قیمت پایانی محاسبه میشود. قیمت مرجع قیمت پایانی سهم یا قیمت تعدیل شده پایانی در روز معاملاتی قبل، حسب مورد است که توسط بورس محاسبه میشود. کارگزار موسسهای (شرکتی) است که با مجوز “سازمان” به نمایندگی از طرف اشخاص و یا به حساب خود حسب مورد، و براساس قوانین و مقررات مربوط، به دادوستد اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس و سایر خدمات کارگزاری میپردازد. کارگزار متعهد پذیره نویسی کارگزاری است که در عرضهی اولیهی اوراق بهادار به بورس، هماهنگی برای تامین مالی خرید بخشی از اوراق را که به فروش نمیرسد، به عمل آورده باشد. کارگزار معرف کارگزاری که در پذیرش اوراق بهادار نقش مشاور و کارشناس را برای عرضهی اولیه برعهده داشته باشد. کد معاملاتی شناسهی «مشتری» جهت انجام معاملهی اوراق بهادار در سامانهی معاملات است. این شناسه به صورت حروف، عدد، و یا ترکیبی از هر دو میباشد. کد معاملاتی گروهی شناسهای است که برای ورود سفارشهای خرید و یا فروش گروهی برای هر شرکت کارگزاری در سامانهی معاملات تعریف شده است. این شناسه بهصورت حروف، عدد، و یا ترکیبی از هر دو میباشد. کنترل توانایی راهبری سیاستهای مالی و عملیاتی یک واحد تجاری بهمنظور کسب منافع از فعالیتهای آن. گواهی سرمایه گذاری سندی است که مطابق اساسنامه از طرف صندوق به نام یک سرمایهگذار صادر میشود و معرف تعداد واحدهای سرمایهگذاری در تملک آن سرمایهگذار است. گواهی نامه حق تقدم (حق خرید) گواهینامهای است که در آن میزان حقتقدم در خرید سهم، وجوه قابل واریز و مطالبات سهامدار در صورتی که وجود داشته باشد، قید شده است. گواهی نامه نقل و انتقال و سپرده سهام گواهینامهای است که دارایی سهام و میزان سهام سپرده شدهی سهامدار را نشان میدهد. مبارزه با پولشویی به منظور هماهنگ کردن دستگاههای ذیربط در امر جمعآوری، پردازش و تحلیل اخبار، اسناد و مدارک، اطلاعات و گزارشهای واصله، تهیهی سیستمهای اطلاعاتی هوشمند، شناسایی معاملات مشکوک و به منظور مقابله با جرم پولشویی شورای عالی مبارزه با پولشویی به ریاست و مسئولیت وزیر اقتصادی و دارایی و با عضویت وزرای بازرگانی، اطلاعات، کشور و رئیس بانک مرکزی با وظایف ذیل تشکیل میگردد:
فرضیه بازار کارا
فرضیه بازار کارا Efficient-market hypothesis این موضوع را بیان میکند که اطلاعات مالی و گزارشات منتشر شده در مورد یک سهم یا یک کالا به سرعت در بازارهای مالی منتشر میشوند و فورا بر قیمتها تاثیر میگذارند و قیمتها را تعدیل میکنند.
بازار کارا به بازاری اطلاق میگردد که در آن قیمتهای اوراق بهادار بسرعت نسبت به اطلاعات جدید تعدیل میگردند. بهعبارت دیگر اطلاعات جهت تعیین قیمت مورد استفاده قرارگرفته و به سرمایهگذار اطمینان میدهند که اوراق بهادار مورد نظر به اندازه قیمت بازاری خود دارای ارزش است. یا بعبارتی دیگر در فرضیه بازارکارا ، اطلاعات مالی به سرعت در بازارهای مالی انتشار مییابد و فوراً بر قیمت اوراق بهادار تأثیر میکند. بنابراین در صورتی یک بازار، کارا محسوب میشود که قیمت اوراق بهادار، اطلاعات مربوطه را بسرعت منعکس نماید.
به تعیین قیمت اوراق در بازار این ترتیب، سرمایهگذاران بالقوه نمیتوانند در بازار کارا از اطلاعاتی که در سطح گستردهای منتشر شده است، بهرهمند شوند، زیرا قیمتها فوراً براساس اطلاعات مزبور تعدیل میگردد. در بازار کارا قیمت اوراق بهادار، شاخص خوبی برای تعیین ارزش سرمایهگذاری است. ارزش سرمایهگذاری به عنوان ارزش فعلی جریانهای نقدی آتی است که توسط سرمایهگذاران آگاه به خوبی تجزیه و تحلیل شده است. در بازار توسعه یافته و رقابتی، اختلاف بین قیمت بازار و ارزش سرمایهگذاری برگ برنده تحلیلگرانی است که در جستجوی بازده غیر عادی هستند. قیمت اوراق بهاداری که کمتر از ارزش واقعی سرمایهگذاری است (اوراق بهاداری که کمتر از قیمت واقعی یا کمتر از ارزش واقعی، قیمتگذاری شده است)، باید خریداری شود، به دلیل افزایش تقاضا برای خرید، قیمت این اوراق افزایش یابد. در این مقاله فرضیه بازار کارا به عنوان یکی از مباحث مهم مدیریت مالی تشریح شده است.
تعریف بازار کارا
بازارها میتوانند در ارتباط با برخی اطلاعات، کارامد محسوب شوند در حالی که در قبال سایر اطلاعات کارامد نباشند. مثلاً قیمتهای اوراق بهادار ممکن است اطلاعات بیشتر در سطح جامعه را بطور کلی منعکس کنند. اما اطلاعاتی که اشخاص بسیار نزدیک به شرکت (نظیر مدیران یا اعضای هیات مدیره) در اختیار دارند در قیمتهای مزبور انعکاس نیافته باشد. براساس قوانین برخی از کشورهای صنعتی، استفاده از این قبیل اطلاعات به منظور دادوستد در بورس اوراق بهادار غیرقانونی میباشد.
بازار کارا باید نسبت به اطلاعات جدید حساس باشد. اگر اطلاعات تازهای در دسترس عموم قرار گیرد، قیمت سهام عادی شرکت باید متناسب با جهت اطلاعات داده شده تغییر نماید. اگر بازاری نسبت به اطلاعات جدید بیتفاوت باشد و عکسالعمل لازم را نشان ندهد، یعنی تحلیل کنندهای در بازار برای ارزیابی و بررسی اثر اطلاعات جدید بر قیمتها نباشد، طبعاً آن بازار، کارایی نخواهد داشت.
خصوصیات بازار کارا
بهطور خلاصه میتوان خصوصیات تعیین قیمت اوراق در بازار بازاری که دارای کارایی اطلاعاتی میباشد را این گونه برشمرد:
- سهولت دسترسی به اطلاعات بازار توسط همه افراد
- بازدهی متناسب با ریسک ادراکشده در بازار
- تعیین قیمت سهام بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا
- عدم وجود اختلاف زیاد بین قیمت جاری و قیمت واقعی سهام
- قابلیت نقدشوندگی سریع و آسان همه سهام
در بازار کارا، تغییر قیمت روند خاصی ندارد، گشت تصادفی است. بازار حافظه ندارد. قیمت دیروز چیزی در مورد قیمت فردا نمیگوید. در این بازار سود فوق العاده حاصل اتفاق و شانس است. کارایی بازار ثانویه، بازار اولیه را کارا میکند. هدف بازار مالی هدایت پساندازها به سرمایهگذاری در داراییهای واقعی است. هر چه الگوی پس انداز و سرمایهگذاری مطلوب واحدهای اقتصادی پراکندهتر باشد، نیاز به بازارهای مالی برای تجهیز کارامد پساندازها جهت مصارف نهایی بیشتر میشود. وظیفهی آنها تخصیص پس انداز از واحدهای با مازاد پسانداز به واحدهای با کسری پسانداز است.
الگوی بازارهای کارا
بازار اوراق بهاداری را در نظر بگیرید که؛
(۱) تمام سرمایهگذاران به اطلاعات جاری درباره آینده بدون تحمل هزینه دسترسی دارند،
(۲) تمام سرمایهگذاران قادر به تحلیل اطلاعات هستند،
(۳) تمام سرمایهگذاران به قیمتهای بازار دسترسی و سعی میکنند پرتفوی خود را تعدیل کنند.
در چنین شرایطی، ارزش سرمایهگذاری ارزش فعلی چشمانداز آتی جریان نقدی اوراق بهاداری است که به وسیله تحلیلگران ماهر و آگاه که از تمامی اطلاعات موجود به نحوی هوشمندانه استفاده میکنند، برآورد شده است. پس در این صورت میتوان ادعا نمود که قیمت بازار اوراق بهادار همان ارزش سرمایهگذاری است. (ارزش سرمایهگذاری همان ارزش منصفانه یا ارزش ذاتی اوراق بهادار است). بازار کارا به عنوان بازاری تعریف میشود که قیمت اوراق بهادار برابر با ارزشسرمایهگذاری باشد. در بازار کارا، قیمت بازار منعکس کننده مجموعهای از اطلاعات بهطور کامل و فوری است.
سرمایه گذاری در بازار کارا
در بازار کارا سرمایهگذاران انتظار دارند که سود عادی بازده سرمایهگذاری خود را کسب کنند. برای مثال، در بازار کارای ضعیف امکان ندارد که سرمایهگذار با استفاده از قیمتهای تاریخی، بتواند سود غیر عادی (به جز شانس) بدست بیاورد. مشابهاً در بازار کارای نیمه- قوی، غیر محتمل است که یک سرمایه با استفاده از اطلاعات عمومی در دسترس (به جز شانس) بتواند بازده غیر عادی کسب کند.
در خاتمه، در بازار کارای قوی، سرمایهگذار نمیتواند (غیر شانس) بر بازار چیره و بازدهی بیشتر از بازده بازار بدست آورد. هنگامی که صحبت از بازار کارا میشود، مراد همان بازار کارا به شکل نیمه قوی است، زیرا در آمریکا قوانین سختی وجود دارد که مانع استفاده از اطلاعات داخلی(اطلاعات خصوصی) برای خرید و فروش اوراق بهادار میشود. از این رو، به دلیل محدودیت در استفاده از تمام اطلاعات مورد نیاز برای تجزیه و تحلیل قیمتهای بازار، بازار اوراق بهادار همواره به عنوان بازار نیمه تعیین قیمت اوراق در بازار قوی در نظر گرفته میشود.
تغییرات قیمت اوراق بهادار تصادفی است
اگر اطلاعات جدیدی وارد بازار شود چه اتفاقی میافتد؟ برای مثال، اگر شرکت تعدیل منفیEPS اعلام نماید؟ در بازار کارا تمام سرمایهگذاران فوراً با ورود اطلاعات جدید واکنش نشان میدهند و قیمت سهام با این واکنش تغییر خواهد نمود. در این بازار اطلاعات جدید خبری شگفت انگیز است. ( اطلاعاتی که شگفت انگیز نیست قابل پیشبینی بوده، قبلاً پیشبینی شده است و اکنون کهنه تلقی میشود). اخبار شگفت انگیز میتوانند بد یا خوب باشند، در بازار کارا اخبار خوب منجر به افزایش قیمت و اخبار بد منجر به سقوط قیمت خواهد شد. با اعلام افزایش در بازدهی سهام( برای مثال، افزایش در میزان سود نقدی سهام)، قیمت سهام آن افزایش مییابد.
قیمت اوراق بهاداری که بیشتر از ارزش سرمایهگذاری است( اوراق بهاداری که بیشتر از قیمت واقع یا بیشتر از ارزش واقعی، قیمتگذاری شده است)، باید فروخته شود. با افزایش عرضه برای فروش، قیمت اوراق بهادار کاهش یابد. این عدم کارایی موقت، موجب میشود تا سرمایهگذاران آگاه به دنبال فرصتهای مناسب سودآوری باشند. چنین فرصتسازی توسط سرمایهگذاران آگاه خود موجب کاهش عدم کارایی(افزایش کارایی بازار) شده و شانس کسب بازده غیرعادی را کاهش میدهد. وجود سرمایهگذاران آگاه و متعدد در بازار موجب میشود تا بتوانیم فرض کنیم که قیمت اوراق بهادار با ارزش سرمایهگذاری برابر است و اوراق بهادار در بازار، نادرست قیمتگذاری نشدهاند.
مشاهدات در بازار کارای کامل
برخی مفروضات بازارهای کارا کامل به شرح زیر است:
۱- سرمایهگذاران انتظار دارند که بازدهی عادی (یا طبیعی) نه بیشتر از سرمایهگذاری خود تحصیل کنند.
۲- بازار در صورتی کارا است که تحلیلگران آگاه اعتقاد داشته باشند که بازار کارا نیست.
۳- عموم سرمایهگذاران میدانند که استراتژیهای سرمایهگذاری نمیتواند موجب بازده غیر عادی بشود.
۴- برخی از سرمایهگذاران اطلاعات موفقیت خود را افشاء میکنند.
۵- سرمایهگذاران حرفهای عملکردی بهتر از سرمایهگذاران عادی ندارند.
۶- عملکرد گذشته شاخص عملکرد آینده نمیتواند باشد.
آزمون فرضیه بازار کارا
ویژگیهای بازار کارا کامل ذکر شده است. چگونه میتوانیم آزمونهایی را اجرا کنیم تا بدانیم بازار بطورکامل کارا است، تا حدودی کارا است یا کارایی ندارد. روشهای زیادی در این زمینه طراحی شده است، که در این بین سه روش بیشتر مورد استفاده قرار گرفته است. این روشها که شامل؛ بررسی حوادث، تلاش برای ساخت الگوی قیمتگذاری اوراق بهادار و رسیدگی به عملکرد سرمایهگذاری مدیران حرفهای است، مورد بررسی قرار میدهیم.
یکی از روشهای اصلی آزمون فرضیه بازار کارا (به ویژه شکل کارایی نیمه قوی) بررسی حوادث است. در این روش تلاش میشود تا سرعت تأثیر اطلاعات علنی بر روی قیمت سهام اندازهگیری شود. برای مثال، رویدادی که میتواند یک تغییر مثبت در عواید شرکت داشته باشد، اطلاعات مثبت با چه سرعتی در قیمت سهام انعکاس مییابد؟ آیا تغییر در قیمت به سرعت اتفاق میافتد یا به کندی روی میدهد؟ آیا بازده غیر عادی پس از اعلام خبر جدید زیاد است یا اندک است؟ پاسخ به سئوال دوم مستلزم این است که ابتدا بدانیم بازده عادی چیست؟ بازده عادی بر مبنای الگوهای قیمتگذاری دارایی بدست میآید. مدل قیمتگذاری نادرست میتواند منجر به نتایج نامعتبر از آزمون کارایی بازار بشود.
بنابراین، برای افزایش اعتبار نتایج آزمونها، از الگوهای قیمتگذاری متفاوتی استفاده میشود. نتایج یک تحقیق در این زمینه نشان میدهد که علت واکنش کند قیمت نسبت به انتشار اطلاعات ناشی از؛ عدم کارایی بازار، استفاده از مدل قیمتگذاری نامناسب یا هردوی اینهاست. به عنوان یک مثال در بررسی حوادث، وضعیتی را تصور کنید که در بازار کارای قوی هنگامی که اطلاعات منتشر میشود چه اتفاقی خواهد افتاد؟ هنگامی که اطلاعات گذرشان به بازار میافتد قیمت بلافاصله واکنش نشان میدهد و فوراً ارزش سرمایهگذاری تغییر میکند.
خلاصه و جمعبندی
روش دیگر آزمون فرضیه بازار کارا تلاش میکند تا تغییر در قیمت اوراق بهادار را به متغیرهای دور از انتظار نسبت دهد. در یک دوره زمانی مشخص، بازده اوراق بهادر مطابق با الگوی قیمتگذاری دارایی تعیین میشود. طبق این الگو، نرخ بازده دارایی برابر با نرخ بازده بدون ریسک به علاوه صرف ریسک (که بر مبنای ریسک دارایی تعیین میشود) است. اگر نرخ بازده بدون ریسک و صرف ریسک در طول زمان غیر قابل تغییر باشد، اوراق بهادار با متوسط بالا بازدهی در گذشته، میتواند در آینده نیز متوسط بازدهی زیادی داشته باشد. اما در طول زمان نرخ بازده بدون ریسک و صرف ریسک تغییر میکند، بنابراین، ساخت الگو مشکل است.
سومین روش آزمون فرضیه بازار کارا نیز رسیدگی به سوابق سرمایهگذاران حرفهای است. آیا سرمایهگذاران حرفهای عملکرد بهتری از عملکرد مورد انتظار در یک بازار کارای کامل داشتهاند؟ آیا سرمایهگذاران حرفهای در اولین دوره پس از گذر دوره بازار کارا بازده غیر عادی بیشتری بدست آوردهاند؟ انجام چنین آزمونها و نتیجهگیری از آن بسیار سخت است، زیرا در وهله اول باید بدانیم که بازده عادی چیست و بازده غیر عادی چیست؟ به دلیل آنکه بازده عادی را فقط با فرض الگوی قیمتگذاری داراییهای سرمایهای تعیین میکنیم چنین آزمونهایی در بازار کارا فقط با بکارگیری این الگو اجرا میشود.
روشهای تعیین قیمت خرید یا فروش اوراق بهادار در بورس
توضیح دادیم که اولین روش خرید و فروش سهام و سایر انواع اوراق بهادار در بورس، مراجعه حضوری به کارگزار و تکمیل فرم درخواست خرید یا فروش است. در این بخش، قصد داریم درباره نحوه تعیین قیمت خرید یا فروش اوراق بهادار در فرم درخواست خرید یا درخواست فروش صحبت کنیم. شما برای تعیین قیمت موردنظر خود بهمنظور خرید و یا فروش سهام و سایر اوراق بهاداری که در بورس مورد داد و ستد قرار میگیـرد، میتوانید به یکی از سه روش زیر عمل کنید.
روش اول- درخواست خرید یا فروش به قیمت بازار:
دراین روش، سرمایهگذار در ستون حداکثر قیمت در فرم درخواست، عبارت " قیمت بازار" را ثبت میکند (تصویر فرم نمایش داده شده و عبارت قیمت بازار در آن نوشته شود) . این بدان معناست که سرمایهگذار به کارگزار این اختیار را میدهد که به تشخیص خود، سهام و یا سایر اوراق موردنظر وی را در مناسبترین قیمت روز بازار، برای فرد خریداری کند. طبیعتا، هنگام خرید سهام، هر اندازه قیمت خرید سهام پایینتر باشد، بهتر است و در نقطه مقابل، در هنگام فروش، سرمایهگذار ترجیح میدهد کارگزار سهام و یا سایر اوراق بهـادار وی را به بالاترین قیمت ممکـن به فروش برسانـد.
روش دوم- درخواست خرید یا فروش به قیمت معین:
در این نوع درخواست، سرمایهگذار قیمت موردنظر خود را برای خرید یا فروش سهام را به طور مشخص در فرم درخواست خرید یا فروش درج میکند . بهعنوان مثـال، فرض کنید قصد دارید سهام شرکت الف را خریداری کنید و براساس تحلیل و بررسی، به این نتیجه رسیدهاید که خرید این سهم در قیمت 150 تومان مناسب است. در این صورت، در فرم درخواست خرید، قیمت 150 تومان را به عنوان قیمت موردنظر خود برای خرید سهام شرکت الف درج میکنید. (فرم مربوطه و درج عدد 1500 ریال نمایش داد شود) کارگزار نیز پس از دریافت فرم، قیمت 150 تومان را به عنوان قیمت پیشنهادی برای خرید آن سهم، وارد سامانه معاملات بورس میکند و درصورت وجود سفارش فروش سهام شرکت الف با قیمت 150 تومان، آن سهم توسط کارگزار برای شما خریداری میشود.
در فروش هم دقیقا به همین شکل عمل میشود، یعنی قیمت موردنظر دارنده سهم برای فروش، دقیقا در فرم مربوط درخواست فروش درج شده و کارگزار نیز بر اساس همین قیمت، اقدام به ثبت درخواست فروش در سامانه معاملات میکنـد. بنابراین، در روش دوم، کارگزار موظف خواهد بود سهام و یا سایر اوراق بهادار موردنظر شما را دقیقا براساس قیمتی که برای او تعیین کردهاید، خریداری کرده و یا به فروش برساند.
روش سوم- درخواست خرید یا فروش محدود:
در این نوع درخواست، سرمایهگذار حداکثر و یا حداقل قیمت موردنظر خود برای خرید یا فروش سهام را ستون حداکثر قیمت، در فرم درخواست خرید یا فروش وارد میکند. به عنوان مثـال، فرض کنید شما قصد دارید سهام شرکت الف را خریداری کنید، و حداکثر قیمت موردنظر شما برای خرید این سهم، 150 تومان است، اما طبیعتا ترجیح میدهید سهم را به قیمتی کمتر از 150 تومان خریداری کنید. در این حالت، در فرم سفارش خرید، در قسمت حداکثر قیمت، عدد 150 تومان را درج میکنید. به این ترتیب، به کارگزار اجازه میدهید تا سهام موردنظر شما را نهایتـا با قیمت 150 تومان برای شمـا خریداری کند، اگرچه قطعا خرید با قیمت پائینتر برای شما مطلوبتر خواهد بود.
در مورد فروش هم دقیقا به همین شکل عمل میشود، با این تفاوت که آنچه در فروش مطرح است، حداقل قیمت است، نه حداکثر قیمت. در مثال قبل، فرض کنید شما دارنده سهام شرکت الف هستید و قصد فروش آن را دارید، اما حاضر نیستید آن را به قیمتی کمتر از 150 تومان بفروشید. در این صورت، در فرم سفارش فروش، در قسمت حداقل قیمت، عدد 150 تومان را درج میکنید، به این ترتیب به کارگزار اختیار میدهید تا سهام شما را حداقل به قیمت 150 تومان، بفروشد. البته قطعا ترجیـح شما این خواهد بود که قیمت فروش، بالاتر از حداقل تعیین شده باشد و توانمندی کارگزار در این موضوع، تا حد زیادی در تصمیم شمـا برای انتخـاب کارگزار مؤثـر خواهد بـود.
دیدگاه شما